Машгулот №21 Мавзу: sovunlanmaydigan lipidlar

Steroidlar – steran (siklopentanpergidrofenantren) hosilalaridir. Siklopentan-pergidrofenantren – to’liq gidrogenlangan fenantren va siklopentandan tashkil topgan kondensirlangan sistemadir.
Steroidlarga quyidagi birikmalar : 1 ) sterinlar va ularga yaqin bo’lgan D guruh vitaminlari ;
2 ) o’t kislotalar;
3) buyrak usti bezi garmonlari;
4) jinsiy garmonlar;
5 ) “ yurak ” glikozidlarining aglikonlari;
6 ) saponinlarning steroid aglikonlari va ba’zi bir boshqa moddalar kiradi. Yuqorida nomlari qayd etilgan birikmalarning o’zi steroidlarning nihoyatda ahamiyatga ega ekanligini ko’rsatadi.
Sterinlar – polihalqali kristall holdagi spirtlar bo’lib, xolestan deb ataluvchi uglevodorod hosilalari hisoblanadi. Xolestan siklopentanpergidrofenanterindan C-10 va C – 13 holatlarda metil guruhlarning hamda siklopentan halqasiga birikkan sakkizta ugleroddan tashkil topgan shoxlangan yon zanjirning mavjudligi bilan farq qiladi :

Hamma sterinlar xolestanning 3 – oksi hosilalari hisoblanadi. Xolesterin – zoosterinlarning eng ahamiyatli vakilidir. U organizmning hamma to’qimalarida, ayniqsa nerv to’qimalarida ko’p miqdorda uchraydi. Xolesterin biologic membranalar tarkibiga kiradi.
Sis – digidroxolesterin koprostanol deb ataladi va organizmda axlat bilan birga ajralib chiqadi. Trans – digidroxolesterin α- xolestanol deb ataladi va odatda, to’qimalardan xolesterin bilan birga qo’shimcha tarzida ajralib chiqadi. Ergosterin – fitosterinlarning eng ahamiyatlisi hisoblanadi. Xamirturush tarkibida ko’p miqdorda bo’ladi va undan ajratib olinadi


O’t kislotalari.
Sterinlar, jumladan, xolesterin jigarda o’t kislotalarga aylanadi. Xolat kislota o’t suyuqligida boshqa o’t kislotalarga nisbatan eng ko’p miqdorda saqlanadi. Sterinlardan farqli ravishda o’t kislotalar molekulalaridagi yon zanjir qisqa bo’lib, u karboksil guruh bilan tugaydigan beshta uglerod atomidan iborat. Xolat kislotada uchta gidroksil bo’lib, ular 3-, 7-, va 12- holatlarda joylashgan va α – konfiguratsiyaga ega:

O’t kislotalar juda muhim fiziologik ahamiyatga ega, chunki ular yog’larni emulsiyalab, ularning qonga so’rilishini osonlashtiradi. Sof o’t kislotalar suvda qiyinchilik bilan eriydi, ammo ularning ishqoriy metallar bilan hosil qilgan tuzlari suvda yaxshi eriydi.