Maruzalar rl va rc zanjirlarning achX va fchX larni hisoblash. Chastotaviy tavsiflar. To‘rtqutublilik

RC va RL zanjirlarda o‘tkinchi jarayonlar. Vaqt doimiylari, o‘tkinchi va statsionar ta`sirlar va dempferlash (so‘nish). R, L va С dan tuzilgan sodda sxemalarni loyihalash.

Elektr zanjirining bir turg‘un holatidan boshqa bir turg‘un holatiga o‘tishini ifodalovchi jarayon o‘tish jarayoni deb ataladi.

Elektr zanjirining asosiy ish holati quyidagi jarayonlar orqali ifodalanadi: manbaga ulanish va undan ajralish, ishlayotgan zanjirga qo‘shimcha manbalarning ulanishi, zanjir tarkibiy qismlarining qisqa tutashuvi, zanjirda yuklamaning keskin ortishi va kamayishi va h.k.
Yuqoridagi omillar orqali zanjir parametrlari o‘zgarishi mumkin. Elektr zanjirining ish holatlarining o‘zgarishiga olib keluvchi barcha sabablar oddiy ravishda kommutatsiya yoki kommutatsion jarayon orqali sodir bo‘ladi. Misol uchun ushbu 5.1.1- rasmda kommutatsiya jarayoni ko‘rsatilgan.

5.1.1-rasm.
Elektr zanjiri elementlarining va manbalarning ulanishi, zanjirdan uzilishi yoki qayta ulanishi – kommutatsiya deb ataladi (5.1.1-rasm).
Muhandislik hisoblarida, elektr zanjiridagi o‘rnatilgan holat kommutatsiya sodir bo‘lgan ondan (zanjirga yuklama ulangandan yoki uzilgandan) keyin boshlanadi deb taxmin qilinadi. Bu taxmin zanjirda faqat aktiv qarshilik ulangan bo‘lsagina to‘g‘ri bo‘ladi. Agar zanjirda induktivlik yoki sig‘im elementlari ulangan bo‘lsa, u holda bu taxmin noto‘g‘ri bo‘ladi.

Induktivlik yoki sig‘im elementlari ulangan zanjirda turg‘un holatdan boshqa holatga o‘tishi shu elementlarning magnit va elektr maydonlarida elektromagnit energiyaning miqdor jihatdan o‘zgarishiga bog‘liq bo‘ladi:

(5.1.1)
Energiyaning son jihatdan ma`lum bir miqdorga o‘zgarishi bir zumda sodir bo‘lmaydi, ya`ni zanjirning turg‘un holatdan boshqa holatga o‘tishi ma`lum bir vaqtni talab qiladi.
Fizik nuqtai nazardan qaralganda o‘tkinchi jarayon elektr zanjirining kommutatsiyagacha bo‘lgan energetik holatidan kommutatsiyadan keyingi energetik holatiga o‘tish jarayoni tushuniladi.
Shuning uchun ham elektr zanjirlarining o‘tkinchi holati reaktiv elementlarning (L va C) xususiyatlaridan kelib chiqqan holda kommutatsiya qonunlari orqali ifodalanadi.