Ma`ruzalar matni

R=a+b+a+b=2a+2b=2*(a+b)
formula bo`yicha xisoblanadi. AVSD to`gri to`rtburchakda:
AV=VS=a AV=DS=b qarama-qarshi tomonlari teng; AV va AD qo`shni tomonlar (bo`yi va eni).
Oamma tomonlari teng bo`lgan to`gri to`rtburchak kvadrat deyiladi. Kvadrat tomonlarining uzunligi a xarfi bilan belgilasak, uning perimetri.
R=a+a+a+a=4*a
bo`ladi. Bu kvadratning perimetrini topish formulasidir. Formulalarni kiritib chizma orqali tushuntiriladi.
To`gri turtburchakning A va S; V va D uchlarini tutashtiruvchi AS va VD kesmalar uning diagonallari deyiladi.
Kvadratning yuzi tomonining kvadratiga teng.
S= a²
to`gri to`rtburchakning yuzi eni va buyining ko`paytmasiga teng.
S= ab
Shunday qilib qolgan tushunchalar kiritiladi va ularga doir misollar va masalalar kiritiladi, echiladi.

5. 
   sinf matematika darsligidagi uchburchaklarni yasash oaqidagi boshlangich maolumotlar quyidagicha kiritilgan.
   

Bu mavzu 6-sinf darsligida amaliy mashgulot sifatida kiritilgan.
Uchburchaklarni yasash uchun chizgich, transportir va tsirkuldan foydalanamiz:

1. 
   Uchta tomoni bo`yicha uchburchak yasash. Tomonlari AV=2 sm, VS=4 sm, AS=3 sm bo`lgan uchburchakni yasaylik. Uchburchakni quyidagi tartibda yozamiz.
   

1. 
   biror to`gri chiziq chizib, unda, masalan AV=2 sm kesmani belgilaymiz
   
2. 
   tsirkulning oraligini AS=3 sm qilib ochib, uning o`tkir uchini A nuqtaga qo`yib, yoy (radiusi 3 sm bo`lgan aylananing qismini) chizamiz.
   

v) tsirkulni VS=4 sm uzunlikda ochib, uning o`tkir
B
uchini V nuqtaga qo`yib, yana bir yoy chizamiz, u
avval chizilgan yoy bilan kesishishi; eylarning kesishgan nuqtasi uchburchakning S nuqtasidir.
s) S nuqtani A va V nuqtalar bilan tutashtirsak,
^{A C} berilgan uchta tomoni bo`yicha AVS uchburchakni yasagan bo`lamiz.

2. 
   Uchburchaknin ikki tomoni va ular orasidagi burchagi bo`yicha yasash.
   

A burchagi 35⁰ va tomonlari AV=5 sm AS=4 sm bo`lgan AVS uchburchakni yasaylik
Buni quyidagicha amalga oshiramiz:

1. 
   to`gri chiziq chizib,unda A nuqtani belgilaymiz.
   
2. 
   transportir yordamida uchi A nuqtada va bir tomoni. Shu to`gri chiziqda bo`lgan
   

0 ni yasaymiz.

3. 
   Tsirkul oraligini 5 sm da ochib, va o`tkir uchini A nuqtaga quyib, burchakning bir tomoniga AV=5 sm kesma ajratamiz.
   
4. 
   tsirkulni 4 sm ga ochib, va o`tkir uchini A nuqtaga qo`yib birchakning ikkinchi tomonida AS=4 sm li kesma ajratamiz.
   
5. 
   V va S nuqtalarni tutashtirsak, (uzunligi) izlangan AVS uchburchakni oosil qilamiz.
   

5 va 6 -sinf matematika o`quv qo`llanmasi 1998 yili chop etilgan bo`lib. Kitob lotin alif bosida yozilgan. Kitobning mualliflari O.Yusupov, J.Ikromov, A.Raximqoriev, M.Mirzaaxmedov, Yu.Saidjonovlardir.
Yuqoridagi kitoblar va rejalar asosida o`quvchilarni izchil mantiqiy fikrlashni shakllantirib borish natijasida ularni aql-zakovat rivojiga, tabiat va jamiyatdagi muammollarni oal etishning maqbul yo`llarini topa olishga qo`maklashishdir. Shu bilan bir qatorda insoniyat kamoloti, `ayotning rivoji, texnika va texnologiyaning takomillashib borishi asosida fanlarning o`qitilishiga bo`lgan talablarni oisobga olgan oolda maktab matematika kursini ularning zamonaviy rivoji bilan uygunlantirishdan iboratdir.
NAZORAT UChUN SAVOLLAR

1. 
   V-VI sinflarda geometriya elementlarini o`tishdan maqsad nima?
   
2. 
   Qanday geometrik tushunchalar o`rganiladi?
   
3. 
   Uchburchaklar oaqidagi qanday bilimlar V-VI sinflarga kiritilgan?
   
4. 
   Qaysi mavzular amaliy mashgulot sifatida kiritilgan?
   
5. 
   Yangi ko`llanmaning mualliflari kimlar?