Маърузалар матни

Uyushiq bo‘lakli gap. Gap tarkibida bir turdagi bo‘laklar birdan ortiq holda qator keladi. 

Bir turagi bo‘laklar gapning uyushiq bo‘laklarini tashkil qiladi. Bunday bo‘laklar ishtirok etgan 

gap uyushiq bo‘lakli gap sanaladi: G‘ijjak, tanbur, chang, ud, nay, daf va hokazo yangradi. 

(O.) 

Uyushgan bo‘laklar bir xil so‘roqqa javob bo‘lib, bir xil sintaktik vazifani bajarib, teng 

bog‘lovchilar yoki sanash intonatsiyasi yordamida birikadilar. 

                                                 

1

 Маҳмудоа Н., Нурмонов А. Ўзбек тилининг назарий грамматикаси. Тошкент, Ўқитувчи, 1995, 97-бет. 

---

Uyushgan  bo‘laklar  o‘zaro  tenglashish,  boshqa  gap  bo‘laklari  bilan  tobelanish  asosida 

sintaktik aloqa kirishadilar. 

Bir xil sintaktik qiymatga ega bo‘lgan va ular gapning boshqa bo‘lagiga tegishli bo‘lib, 

shu bo‘lakka nisbatan birday  sintaktik munosabatda bo‘lgan birdan ortiq gap bo‘laklari uyushiq 

bo‘laklar sanaladi. 

Hozirgi  o‘zbek  tilida  gap  uyushiq  bo‘laklarining  qo‘llanilishi  tasodifiy  bo‘lmay,  balki 

tarixan shakllangan sintaktik hodisalardir. U o‘zining quyidagi xususiyatlari bilan xarakterlanadi: 

1. Uyushgan bo‘lak gapda bir xil sintaktik vazifani bajaradi. 

2.  Uyushgan  bo‘lak  komponentlari  o‘zaro  teng  aloqada  bo‘ladi  va  teng  bog‘lovchilar 

yordamida bog‘lanadi. 

3.  Uyushiq  bo‘lak  o‘zi  uchun  umumiy  hisoblangan  bo‘lak  bilan  bir  xil  munosabatda 

bo‘ladi. 

4. Uyushiq bo‘laklar sanash intonatsiyasi orqali talaffuz qilinadi. 

5. Uyushiq bo‘laklar, odatda, bir xil so‘z turkumlaridan ifodalanadi.   

 

Uyushiq  bo‘laklar gapda o‘zaro teng bog‘lovchilar bilan, pauza va sanash intonatsiyasi 

bilan aloqaga kirishadi. 

  

Gapning uyushiq bo‘laklari sanash intonatsiyasi va teng bog‘lovchilar( biriktiruv, zidlov, 

ayiruv, inkor)  vositasida bog‘lanadi. 

          Gapning hamma bo‘laklari uyushib kelishi mumkin. 

           1) uyushiq egalar: O‘zining kechmish bolaligi, qishlog‘i, o‘rtoqlari yodiga tushdi. (O.) 

           2)    uyushiq  kesimlar:  U  nortuyaning  terisini  shilib  oldi,  go‘shtini  nimtaladi,  tuzladi,