Маърузалар матни

sohibjamol-ku!  Ajabo  endi  korjomada  ham  o‘sha-o‘sha!.  Bu  gapda  ko‘chirma    gapning 

so‘zlovchisi  (Anvar)  nomidan  muallifning  o‘zi  gapirgan.  Uning  gapi  –Axir  bu  qiz-u,  ertalab 

ko‘rgan sohibjamol-ku! Ajabo, endi korjomada ham o‘sha-o‘sha! – hech o‘zgarishsiz semantik, 

grammatik,  leksik  xususiyatlari  deyarli  saqlangan  holda  keltirilgan.  Bu  jihati  ko‘chirma  gapga 

o‘xshaydi. Lekin bunda muallif gapining yo‘qligi bilan ko‘chirma gapdan farq qiladi. 

O‘ziniki  bo‘lmagan  ko‘chirma  gaplar  ko‘proq  badiiy  asarlarda  uchraydi.  Bunda  muallif 

personaj  tilidan  gapirib,  voqeaga  o‘z  munosabatini  bildiradi.  Salimboyvachchaning  ko‘zlari 

ola-kula bo‘lib, yuzidagi go‘shtlari pirilladi, bu qanday gap? Bir xizmatkor unga qichqirsa, 

“Sen” desin, “ablah” desin! (O.) 

 

---

Tayanch tushunchalar 

 

Ko‘chirma  gap,  o‘zlashtirma  gap,  o‘ziniki  bo‘lmagan  gap,  boshqaruvchi  fe’llar,  nutq 

fe’llari, sezgi va o‘olat fe’llari, imo-ishora fe’llari, tafakkur faoliyat fe’llari. 

  

Savol va topshiriqlar 

 

1. Ko‘chirma gap nima? 

2. Ko‘chirma qurilmali qo‘shma gaplarning o‘ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat?   

3. Ko‘chirma gaplarning qanday turlari bor? 

4. Ko‘chmrma gapda qo‘llanadigan fe’llarni leksik-semantik xususiyatiga ko‘ra qanday 

guruhlar bo‘linadi? 

 5. Ko‘chirma gapda tinish belgilarni qo‘llanishi haqida gapiring. 

6. O‘zlashtirma gap nima? 

7. O‘ziniki bo‘lmagan ko‘chirma gaplar qanday bo‘ladi?