Ma’ruzalar matni toshkent– 2018 so‘z boshi

Liberalizm (lot: liberalis - erkinlik) - ijtimoiy hayotning barcha sohalarida erkinlik

ustuvor bo‘lishini, jamiyatning evolyutsion rivojlanish yo‘lini e’tirof etuvchi va asoslovchi nazariya, amaliyot, ijtimoiy siyosiy va mafkuraviy oqim. Liberalizm g‘oyasi, o‘zining ma’nomohiyatiga ko‘ra, murosa falsafasi bo‘lib, volyuntarizm, subyektivizm, dogmatizm, radikalizm va absolyutizmning har qanday ko‘rinishlarini rad qiladi. Shaxs manfaatlari, huquq va erkinliklarining ustuvorligi, umuminsoniy axloqiy qadriyatlar va milliy ma’naviy asoslarga tayanish, g‘oyalar erkinligi tamoyillarining tarixiy taraqqiyotga mos o‘zgarishi, ijtimoiy-siyosiy tizimda keskin ziddiyatga bormaslik - liberalizmga xos xususiyatlardir. Liberalizm uchun bir xil andozadagi, qat’iy belgilab qo‘yilgan axloqiy meyor va qonun-qoidalar mavjud emas. Shuning uchun liberalizm g‘oyasi jamiyat siyosiy tizimini dinamik o‘zgartirishni zo‘ravonliksiz amalga oshiradigan kuch va imkoniyatlarni topishga intilishi bilan xarakterlanadi. Liberalizmning asosiy tamoyili - huquqlar, imtiyozlar, imkoniyatlar tengligi sharoitida hayotning barcha sohalaridagi erkinlikni ta’minlashdir. Liberalizmdagi erkinlik raqobatlashayotgan g‘oyalarning barchasiga rivojlanish uchun imkoniyat yaratadi. Demak, liberalizm, bir tomondan, insonning huquq va erkinliklari ustuvorligiga, ikkinchi tomondan, jamiyatning ma’naviy-axloqiy meyor va kadriyatlariga asoslanishi bilan o‘zining umuminsoniy mohiyatini namoyon qiladi.

Demokratiya - (yun. "demos" - xalq va "kratos" -hokimiyat) - xalq hokimiyati,

fuqarolarning ozodligi va tengligi tamoyillarini e’lon qilishga asoslangan siyosiy tuzum shakli. Tarixiy taraqqiyot davomida demokratiya tushunchasi shaklan va mazmunan boyib borgan. Bu jarayon bugungi kunda ham davom etmokda. Zero, demokratiya eng rivojlangan davlatlarda ham yuqori takomil nuqtasiga, ideal darajasiga erishgani yo‘q. Har bir millat va jamiyat, ayni paytda har bir davr o‘z demokratiyasiga ega. Boshqacha aytganda, uni tushunish, talqin etish va amaliyotda qo‘llashda o‘ziga xoslik barcha davrlarga xosdir. Bu o‘ziga xoslik xalqning bosib o‘tgan tarixiy yo‘li, milliy mentaliteta, an’analari, amaldagi ijtimoiy munosabatlarning xarakteri kabi bir kator omillar bilan belgilanadi.

Demokratiya asosida qizikish, intilish va manfaatlarni mutanosiblashtirish,

muvofiqlashtirish, murosaga keltirish va kelishish siyosati yotadi. Shu ma’noda demokratiya jamiyatdagi kuchlarni birlashtirishga, mamlakat salohiyatini taraqqiyot uchun safarbar kilishga xizmat qiladi. Uning ma’no-mohiyati haqida I.A. Karimov: "Haqiqatdan ham demokratiya - faqat nazariya yoki siyosiy jarayongina bo‘lib qolmay, shu bilan birga xalqning turmush tarzi va uning butun ruhiyati,an’analari, madaniyati, psixologiyasining xususiyat-lari hamdir. Demokratiya jamiyatning qadriyatiga, har bir insonning boyligiga aylanmog‘i kerak"²⁵, - degan edi.