Маърузалар матни маъруза (2-соат). Автомобил йўлларини лойиҳалашни ташкил этиш. Лойиҳа-қидирув ишларини турлари. Техник иқтисодий қидирувлар

Назорат саволлари.
1.Автомобил йўлларини лойиҳалаш асоси нимадан иборат.
2.Автомобил йўлларини лойиҳалашда қайси холатда электрон ҳисоблаш ишлари бажарилади.
3.Электрон хисоблаш машиналари кенг қўлланиши натижасида қандай ютуқларга эришилмоқда
4.Хозирги вақтда лойихачи корхонлар томонидан автомобил йўлларини лойихалашни амалиётда қайси автоматлаштирилган программа билан ишлайди.
5.Замонавий электрон ҳисоблаш машиналарини қанақа турларини биласиз.
6.Йўл қурилишининг нархи қандай факторларга боғлиқ.
7.Янги қурилаётган автомобиль йўлини конструкция элементлари билан тахминан тақсимланишини фоизларда айтиб беринг.


6-Маъруза. (2-соат). Қидирув партияси ишини ташкил этиш. Трассани жойида ўтказиш. Қидирув партияларининг таркиби.
Режа:
1.Қидирув партияси ишини ташкил этиш.
2.Трассани жойида ўтказиш.
3.Қидирув партияларининг таркиби.
Ҳозирги вақтда картографик материаллар билан таъминланиши, аэрофото суратларидан фойдаланиб хохлаган районда йирик мастштабли харитада йўл трассасини ўтказиш ,ишларни камерал лойихалаш босқичида йўлни мақсадли вариантни танланади ва қирдиув вақтида унга кичик ўзгартиришлар киритилади.Камерал шароитда белгиланган вариантлар далага чиқиш олдидан манфатдор корхоналар билан келшилади. Йирик масштабли харитага ва стереомоделларга асосан жойларни холати аниқ бахоланиб,трассани ўтказиш вариантлари белгиланади.Айрим холларда жойларни белгилаш имкониятлари бўлмай қолади.Чунки жойни релефини кўринишлари чекланган.
Лекин трассани жойида ўтказиш якуний қидирувида асосий элементлардан хисобланниб, қурилиш олдидан ишчи чизмалар тўзиш ва трассани тиклаш учун.
Трассани жойида ўтказиш дала ишларини текширидан бошланади-рекогносцировки ишлари қидирув ишлари партияиси бошлиғи ёки унинг ўринбосари мухандис-геолог томонидан бажарилади.
(-Рекогносцировкали техник қидирув ишлари-лойихаланаётган йўл трассаси бўйлаб жойини олдиндан ўрганишда бажариладиган қидирув ишлари мажмуаси.Бунда одатда (харитада) сунъий иншоотлар тахминий жойлаштирилади,олдиндан трассанинг асосий грунтли ва гидрогеологик шароитлари белгиланади, шунингдек ернинг баландлиги жойида текшириб чиқилади.Трассанинг турлари,жойлашиши, йўл иншоотларининг тузилиши ва ўлчамлари белгиланади,топографик ва аэрофотосъемка қилиниши лозим бўлган ҳудуд аниқланади, ер ишлари ҳажмини олдиндан белгилаш учун маълумотлар йиғилади).
Трассани жойида ўтказиш ишлари харитада белгиланган трасса холатини белгиловчи назорат нуқталарини топишдан бошланади. (юқори (вершин) бурчаклари, тўғри участкаларда оралиқ нуқталари), маълум бир масофадан жойларни яхши кўриниши-йўлни кесиши,сув йўналиши қирғоқлари, даладаги дарахтлар группаси,тош қурилишлар,ўрмон чегараси, ўрмон даласи, дарёни характерили бурилиш жойлари, кўл соҳиллари ва бошқалар. (23.1 расм)
Биринчи ўринишдан трассани очиқ чул худудларидан ўтказиш мумкин. Тоғли худудларда ва тоғ ён бағирлари релфь озгина ўзгаришларда хам трассани кичик сижишларида хам лойиха қарорлари кучли ўзгаришлар бўлади. Яъни кўтарма ўрнига тоғ қияликларида уймани қуриш талаб этилади. Шунинг учун хам жойнинг бошланишида тахминан йўл трассаси билан мослашувчи магистрал юриш чизиғи белгиланади.Шунга суянган холда бўйламада йўл бўйи тасмасини режаси тушурилади ва шунга асосан трасса холати аниқланади.Магистрал юриш одатда қияликдаги паст-баландикларни кесиб ўтади. Магистрал юриш холати бўйича ер пойини брапо этишда кўтарма ва ўймаларсиз бўлмаслиги учун жойдаги релефга мослаштириб манзарали лойихалаш принципига асосан лойихалаштириш. (23.2 расм) Трассировани қилинаётганда қўйидагиларни хисобга олиш керак,магестрал юришда эгриларни мослашув жойларидаги бурилиш бурчакларида катта хажмдаги тупроқ ишлари ва бўйлама нишабликни ошиши талаб этилади.
Йўлни клотоидли (Клотоида-эгирилиги унинг узунлигига тескари мутаносибликда ортувчи (R=F2/L) эгри. Биклотоида-бир хил эгриликдаги туташиш нуқтасида бир хил кичик радиусларга ва умумий уринмага эга бўлган икки клотоидан иборат эгри) трассировка қилинишида хам дастлаб синиқ чизиқ кўринишида магистрал юриш қурилади. Бу участка координат уқи ҳисобланиб. ер пойини тақсимлашда трассани эгри чизиқ ординатлари белгиланади. Катта ва ўрта сув оқимларини кесиб ўтиш жойларида, дастлаб кўприкли ўтиш жойларини танлаш масаласи хал этилиб,кейин трасса кўприк бориш жойига қўйилади.