Маърузалар матни I. Психодиагностика предмети, мақсади

 
6.7. Бурдон корректур синови 
Бошланғич 
ва 
ўрта 
мактаб 
ўқувчилари 
фаол 
диққатининг 
хусусиятларини, 
унинг 
кўчиши 
хусусиятларини 
урганиш 
учун 
В.Воигѐопнинг корректур синови методикасидан фойдаланиш мумкин. Бу 
методика диққатнинг тебраниши, кўриш ашшизатори узоқ вақт ишлаганда 
бир хил кўрув қўзғатувчиларга нисбатан синалувчининг чарчашини 
аниқлашга имкон беради. Бунинг учун П.А.Рудик томонидан ўзгартирилган 
Бурдон тести махсус қоғозда кўрсатилади. Қоғозда ҳарфлар тасодифий 
равишда ѐзилгаи бўлиб, синалувчи уларнинг иккитаси ѐки тўрттасини 
ўчириши керак. Бунда экспериментатор ҳар 30 ѐки 60 сонияда синалувчи 
қалами турган жойни белгилаб кўяди, шу билан бирга барча топшириқни 
бажариш учун кетган умумий вақт ҳам ҳисобга олинади. 

---

Тажрибани бир синалувчи устида индивидуал ва гуруҳ билан ўтказиш 
мумкин. Тажрибани бошлашдан олдин, синалувчиларга кўрсатма 
тушунтирилади ва 1 дақиқа давомида машқ қилдириб ўргатилади, 
машқлардан сўнг синалувчи асосий вазифани бажаришга киришади. Тажриба 
5 дақиқа давом этади (5 илова). 
Тадқиқот натижаларини қайта ишлаш махсус қоғоз орқали амалга 
оширилади. Унда ўчириладиган ҳарфлар ўрни ва ўчириладиган ҳарфлар сони 
ўнг томондан ва ҳар бир қаторга ўтганда бу ўчириладиган сонларнинг 
йиғиндиси чап томонда бери-яади. Калит (бланк)ни синалувчи қоғози устига 
қўйиб тадқиқотчи миқдорий таҳлилни осонгина олиб бориши мумкин (6-
илова). 
Корректур синовии бажариш натижалари (диққатнинг тўпланганлиги, 
топшириқни бажариш тезлиги диққатнинг кўчиши)ни миқдорий аниқлаш 
мумкин. Диққатнинг тўпланганлик даражаси (К)ни қуйидаги формула 
ѐрдамида ҳисоблаш мумкин. 
бу ерда п
1
тўғри Ўчирилган ҳарфлар йиғиндиси; 
п
2
ўчирилмай қолгап ҳарфлар йиғиндиси; 
п
з
- нотўғри ўчирилган ҳарфлар йтиндиси; 
п - ўчириладиган карфлар АМКЗ ларнинг умумий йиғиндиси. 
Диққатнинг тўплапиш даражаси (К)ни топиш учун умумий ва ипгаинг 
ҳар бир дақиқаси бўиича (К
1
К
2
, К
3
, К
4
, К
5
,)ларни ҳисоблаш мумкии. 
Испхотсхникада диққатнинг тўпланиши (К)ни сифатий баҳолашда 
қуйидаги мезон қабул қилинади: жуда яхши - 81-100%, яхши - 61-80%, ўрта - 
41-60%, ѐмон - 21-40%, жуда ѐмон - 0-20%. 
Топшириқни бажариш тезлиги кўрсаткичи (А) қуйидаги формула билан 
аниқланади: 
бу ерда S - синалувчининг корректур жадвалда ишлаган қиеми; t - 
бажарган вақти. 
Диққатнинг кўчишини ўрганиш учун синалувчи корректур жадвалдаги 
тоқ ва жуфт қаторлардаги ҳар хил ҳарфлар тўпламини ўчириш таклиф 
этилади. Диққатнинг кўчиш даражаси (С) қуйидаги формула билан 
ҳисобланади: 
бу i-рдп S
0
хато ишланган қаторлар сони; S - синалувчи жадвалда 
ишланган қаторларнинг умумий сони. 
Тадқиқот натижаларини график тарзида тасвирлаш мумкин. 

---

Бунда абсцисса ўқига - иш тезлигининг ўзгариши (маълум вакт 
бирлигида қараб чиқилган ҳарфлар сони) ва ордината ўқига аниқликнинг 
ўзгариши (ўша вақт оралиғида хатолар сони) жойлаштирилади. Бу 
диққатнинг ўзгарувчашшги характерининг ривожла-нишини кузатиш 
имконини беради. Тўғри ўчирилган ҳарфлар сони-а қараб диққат 
барқарорлиги даражаси ҳақида гапириш мумкин. Хатоларни қоғознинг 
ҳамма ерида борлиги диққатнинг тебраниши ҳақида маълумот беради. Агар 
тажриба охирида хатолар кўпайиб кетса, диққатнинг умумий кучсизлиги, иш 
қобилиятининг сустлигидан далолат беради. Топшириқни тез бажариш ва 
хатоларнинг йўқлиги ўқувчида ихтиѐрий диққат барқарорлигидан далолат 
беради, 
Боғча ѐшидаги болаларда бу тадқиқотни ўтказиш учун француз 
офтальмологи E.Landolt томонидан корректур синовнинг узукларга 
асосланган ўзгартирилган вариантини қўллаш мумкин. 
Тажриба қоғози турли тарафга қаратилган - узукларнинг тасодифий 
тўпламидан иборатдир (7-илова). 
Тажриба ва унда олинган натижаларни қайта ишлаш, худди В.Bourdon 
жадвали методикасидай олиб борилади. 
Мавзуни мустаҳкамлаш учун саволлар: 
1. Сеген доскаси методикаси орқали нималарни ўрганиш мумкин? 
2. Пъерон-Рузер методикасининг мазмуни қандай? 
3. Ландольт ҳалқачалари методикаси орқали нималарни ўрганиш 
мумкин? 
4. Бурдон корректур синови методикаси орқали нималар ўрганиладй? 
Унинг қандай ўзгартирилган вариантларини биласиз?