Маърузалар матни I. Психодиагностика предмети, мақсади

 
 
5.2. «Боланинг мактаб таълимига муносабати» методикаси 
Бу методиканинг мақсади мактабга янги қабул қилинаѐтган ўқувчиларда 
ўқиш мотиви ѐки ўқишга қизиқишлари бор-йўқлигини аниқлашдан иборат. 
Боланинг ўқишга муносабати, бошқа руҳий белгилар билан бир қаторда 
ўқишга ва мактабга тайѐр ѐки тайѐр змаслигини белгиловчи ҳолатдир. 
Боланинг билиш жараѐнлари нормал бўлса ҳам, бошқа болалар билан ўзаро 
муносабатлари қониқарли бўлса ҳам уни мактаб таълимига тайѐр, деб айтиш 
қийин. Ўқишга қизиқиш бўлмаса ҳам иккита руҳий тайѐргарлик белгиси - 
яъни билиш жараѐнлари, коммуникативлик қобилиятлари яхши ривожланган 
бўлса, ўқишнинг дастлабки босқичида мактабга ва билим олишга бўлган 
қизиқиш уйғониши мумкин. Амалиѐт шуни кўрсатадики, айни шу кичик 
мактаб ѐшидаги болаларни 0 баллик ва 1 баллик мезон орқали баҳолаш билан 
чекланмаслик керак. 
Биринчидан, бу ерда қийин саволлар бўлиши мумкин, шунинг учун 
болалар бирига тўғри, бирига нотўғри жавоб бериш эҳтимоли бор. 
Иккинчидан, берилаѐтган жавобларнинг бир қисми тўғри, бир қисми 
нотўғри бўлипш ҳам мумкин. 
Агар бола қийин саволларга тўлиқ жавоб бера олмаса, 0,5 балл билан 
баҳоланади, тўғри, шубҳа уйғотмайдиган тўлиқ, яхши баҳога лойиқ жавоб 
берса 1 балл билан баҳоланади, жавоб бир томонлама ѐки тўлиқ бўлмаса 0,5 

---

балл билан баҳоланади. Масалан, 2-савол: «Нима учун мактабга бориш 
керак?» -деган саволга тўлик бўлипш, учун шундай жавоб бериши керак: 
«Керакли билим, кўникма ва малакалар ҳосил қилиш учун». Нотўлиқ 
жавоб «Ўқиш учун». Нотўғри жавобларда у билим олищ, кўникма ва 
малакаларни ўзлаштириш ҳақида ҳеч қандай маълумот йўқ. Масалан, 
«Мактабда маза қилиб ўйнаймиз». Агар қўшимча саволдан кейин бола тўлиқ 
жавоб берса 1 балл, қўшимча саволлардан кейин ҳам ўз фикрларига ҳеч 
қандай ўзгартириш киритмаса 0,5 балл. 
Натижалар таҳлилига кўра 8 баллдан юқори балл тўплаган болалар 
мактаб таълимига тўлиқ тайѐр, 5-8 балл тўплаганлар тўлиқ тайѐр эмас, 5 
баллдан кам тўплаганлар эса мактаб таълими учун тайѐр эмас деб топилади. 
Болаларга тавсия этиладиган саволлар. 
1. Мактабга боришни хоҳлайсанми? 
2. Нима учун мактабга бориш керак? 
3. Мактабда нима билан шугулланасан? (одатда мактабда нима 
қилишади). 
4. Мактабга боришга тайѐр бўлиш учун нима қилиш керак? 
5. Дарс нима? Унда нима билан шуғулланишади? 
6. Мактабдаги дарсларда ўзини қандай тутиш керак? 
7. Уй вазифаси нима? 
8. Нима учун уй вазифаси бажарилади? 
9. Мактабдан уйга келиб нима билан шугулланасан? 
10. Мактабга бориб ўқий бошласанг, ҳаѐтингда қандай ўзгаришлар рўй 
беради? 
Саволнинг мазмунига мос келувчи жавоблар тўғри деб қабул қилинади. 
Агар нотўлиқ бўлса, қўшимча саволлар берилади. Ҳар бир саволнинг 
маъносини бола тўғри тушунганлигига аҳамият бериш керак. 
Ушбу методика бўйича болалар тўплаши мумкин бўлган максимал балл - 
10 бўлиб, бу боланинг руҳий жиҳатдан мактаб таълимига тўла тайѐр 
эканлигини билдиради. 
Мавзуни мустаҳкамлаш учун саволлар: 
1. Боланинг мактабда ўқишга психологик тайѐрлигининг мезонлари? 
2.Боланинг мактабда ўқишга психологик тайѐрлигини қандай 
методикалар орқали аниқлаш мумкин?