Ma’ruzalar manti Mualliflar: dots. Qobilov S. S. k o’q. Samatov J. A. Samarqand – 2011

Tayanch iboralar : Operatsion sistema, qism sistemalar, uzulish, bios . 

Boshlang’ich yuklash bloki, FAT, yadro, qobiq, drayver, reestr, dispatcher . 

Ma’ruza bayoni 

         Operatsion sistema  (OS) sistemaviy programma taminotining asosiy 

turlaridan biri bo’lib apparatura (mashina) atirofida ish muhitini tashkil qiladi va 

mashinaga to’g’ridan –  to’g’ri murojat qiladi. Malumotlarni qayta ishlash 

jarayonida 4 ta bir –  biri bilan bog’liq kompanenta: odam (foydalanuvchi), 

qurilmalar (mashina), programma va ma’lumot o’zaro hamkorlik qilsa, OS hu 

hamkorlikni boshqaradi. 

Shularni xisobga olib OS ga quydagicha tariff berish mumkin. 

     Tarif: Operatsion sistema sistemaviy programma bo’lib foydalanuvchi va 

hisoblash tizimi orasidagi muloqatni tashkil qiladi va quydagi funksiyalarni 

bajaradi: 

-  xotirani boshqarish ;  

-  protsessorni boshqarish ; 

-  jarayonlarni boshqarish ; 

-  qurilmalarni boshqarish ; 

-  fayillarni boshqarish.  

---

 

7 

     OS murakkab programma bo’lib bir nechta qismlardan (modullardan) 

iborat.Oddiy programma o’z ishini tamomlab qandaydir ma’lumot bersa, Os esa 

signallarni dinamik ketma –  ketligini beradi.Bu boshqaruvchi signallar 

ma’lumotlarni qayta ishlash jarayonini boshqaradi. Hozirgacha bir qancha turdagi 

OS lar ishlab chiqilgan.Ular turli mashina, arxitektura va platformalar,hisoblash 

tizimlari oilalari uchun mo’ljallangan.Mavjud hisoblash tizimlarni izohlarga 

bo’lsak har bir guruh uchun ko’plab OS ishlatiladi. 

     Masalan :  Shaxsiy kompyuterlar uchun : MS – DOS, Windows, OS/2warp, OS 

MAC, 

     Ishchi stansiyalar uchun : Unix , Solaris ,Linux,… 

     Super – EHM lar uchun : UNICOS , THE , System V,… 

SHEHM uchun sistemaviy programma taminotini 3 ta asosiy guruhga bo’lish 

mumkin : aparaturaga o’rnatilgan (bog’liq) programmalar (fermvare), aparatsion 

sistemalar (operating system) va programmalash sistemalari (muhitlari)  –  PS 

(programming system), fermvere doimiy xotira (PZU-  ROM), aparaturada 

saqlanadi va juda kam holatlarda buzuladi. 

ShEHM aparatsion sistemalari turli tipda bo’lishdan qatiy nazar, ularning 

umumiy konfiguratsiyasida fayl qism  sistemasi tashqi qurilmalar drayverlari