Ma’ruzalar manti Mualliflar: dots. Qobilov S. S. k o’q. Samatov J. A. Samarqand – 2011

Translyatorlar  turi  va  strukturasi. 

Translyator – sistemaviy  programma  bo’lib  programmani bir 

(boshlang’ich) tildan  boshqa  natijaviy, chiqarish) tilga  tarjima  qiladi. Yuqori  

darajali  tillardan mashina  yoki mashinaga  mo’ljallangan tilga  tarjima  qiladigan  

translyatorlar(tarjimonlar)  ko’proq  tarqalgandir.  

 a) 

 

 

 

 

 

 b) 

 

 

 

 

Rasm. Translyatorlarning  ishlash  prinsiplari. 

Boshlang’ich 

programma 

 

Translyator 

 

 

 

Natijaviy  prog. 

Programaning 

kiritish  

ma’lumoti. 

Translyator 

 

Boshlang’ichpro

gramma 

Program.  

kiritish  

ma’lumoti. 

 

Program.  

chiqarish  

malumoti. 

 

Program.  

chiqarish  

malumoti. 

 

 

 

 

---

 

19 

      Birinchi  sxemada  (a)  programma  to’liq  tarjima  qilinadi  va keyin bajariladi. 

Ikkinchi(b) sxemada esa,programma qadamma-qadam tarjima qilinadi vabajariladi. 

      Birinchi sxema asosida tashkil qilingan va ishlaydigan translyatorlar kompin-

syatsyalanuvchi (ya’ni  komplyatorlar) translyatorlar va ikkinchi sxemadagi  

translyatorlar  interpretatsiyalanuvchi (yani  interpretatorlar) translyatorlar deymiz. 

         Interpretatorlar (masalan  beysik, lion, refal)  va  komplyatorlar (PL/1, 

Pascal, Cu) o’ziga  xos qulaylik  va  kamchiliklarga  ham ega . Interpretatorlar   

sodda tashkil qilinadi va  programmani   tarjima  qilish   va  bajarish  jaroyonida   

xotirada  bo’lishi  zarur.  Komplyatorlar  murakkab  bo’lsa  ham  programmani   

tarjima  qilingandan  keyin  (.exe, .obj  fayllar)  operativ  xotirada  bo’lishi  shart  

emas. 

           Translyatorlarning  yana  bir  turi  assembler  yoki  zagruzchik (yuklovchi) 

deyiladi.  Ularning  kirish  tipi   mashina  yoki  mashinaga  mo’ljallangan  tiplar  

geruhiga  kiradi.  Bu tillar  yordamida   programma  tuzishda  katta  tezkorlikka 

(programmani  mashinada  bajarish  nuqtai  nazardan)  erishiladi , ammo  

programmani  loyihalash  (ishlab  chiqish)   murakkablashadi,  chunki  biz 

programmani  har  bir  kichik  detalini  asoslashimiz  kerak.