Ma’ruzalar kursi

p+q=1, bu yerda q=1-p; p=1-q.

Quyidagi jadvalni tuzish yordamida muqobil belgi bo’yicha dispersiyani hisoblash tartibini ko’rib chiqamiz:

	x	f	xf
Mavjud belgi	1	R	r	1-p=q	q^2	q^2p
Mavjud bo’lmagan belgi	0	Q	0	0-p	p^2	p^2q
Jami:	-	1	r	-	-	q^2p+ p^2q

;

SHunday qilib, muqobil belgi bo’yicha dispersiya o’rganilayotgan belgi salmog’iga bir soniga yetguncha bo’lgan miqdordagi sonning ko’paytmasiga teng. Buni quyidagicha yozishimiz mumkin:

Agar ikki muqobil belgi ham bir xil ahamiyatga ega bo’lsa, u holda variatsiya juda kuchli bo’ladi. Masalan, mavjud belgi salmog’i (r) 50 foizni, shu belgi tavsiflanmaydigan muqobil salmog’i (q) ham 50 foizni tashkil qilsin. U holda σ²=p·q=0,5·0,5=0,25. Bu muqobil belgining eng yuqori dispersiyasidir.

Nazorat savollari:

1. 
   Variatsiya nima?
   
2. 
   Variatsiya ko’rsatkichlari, ularni qanday hisoblash mumkin?
   
3. 
   Variatsiya koeffitsienti va uning mohiyatini aytib bering?
   
4. 
   Dispersiya, uning qanday turlari mavjud?
   
5. 
   Dispersiyaning matematik xususiyatlarini aytib bering?
   
6. 
   Dispersiyani “moment” usuli qanday aniqlanadi?
   
7. 
   Dispersiyani muqobil belgi bo’yicha hisoblash qanday amalga oshiriladi?
   
8. 
   Variatsiya kengligining kamchiligini aytib bering?
   
9. 
   O’rtacha chiziqli tafovut qanday hisoblanadi?
   
10. 
    Dispertsiyalarni qo’shish qonuni aytib bering?
    

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Abdullaev Yo. A «Statistikaning umumiy nazariyasi», Darslik, T. O’qituvchi 1993 yil.
   
2. 
   Teoriya statistiki. Uchebnik/Pod. Red. R.A. SHmoylovoy. M. Fis, 1998 god.
   
3. 
   Adullaev Yo.A. «Statistika umumiy nazariyasidan testlar», T. O’qituvchi 1996 yil.
   
4. 
   Spirin A. A, Bashina O. «Obshaya toriya statistiki», Uchebnik, M. FiS, 1998 god.