|
Hayot faoliyati xavfsizligi masalalarini echishda Respublikamiz va chet el olimlarining ilmiy ishlari va qo‘shgan hissalari
Hayot faoliyati xavfsizligi ishlab chiqarish sifati va miqdorining ortishida asosiy omil hisoblanib, bunga azaldan e’tibor berib kelinadi. Buning asosiy sabai shuki, kishining mehnat qobiliyati bilan bir qatorda uning psixologik va fiziologik holatlarining ishlab chiqarish samaradorligiga bog‘liqligini azaldan ishlab chiqarish rahbarlari anglab etganlar.
Hayot faoliyati xavfsizligi, ya’ni mehnat muhofazasiga birinchi bo‘lib rus olimi M.V.Lomonosov asos solgan. U 1742 yilda dunyoda birinchi bo‘lib mehnat muhofazasi bo‘yicha ilmiy izlanishlar olib borgan.
M.V.Lomonosov o‘zining «Metallurgiya va kon ishlari» yo‘riqnomasida tuproqni zichlash, zinalardan o‘tishdagi xavfsizlik, ishchilar uchun maxsus kiyim-bosh haqida so‘z yuritgan. U tog‘-kon ishlari uchun xavfsizlik texnikasi qoidalari va shaxtalarni shamollatish nazariyasini yaratdi.
1882 yilda V.L.Kirpichev «Texnika jamiyati» s’ezdida o‘zi ishlab chiqqan «Mashina, jihozlar va uzatmalar bilan ishlashda xavfsizlik yo‘riqnomalar»ni e’lon qildi. SHu bilan birgalikda mashinasozlik texnikasida mehnat muhofazasi ustida ilmiy izlanishlar olib bordi.
Mehnat muhofazasi bilan bog‘liq bo‘lgan ilmiy izlanishlar shu tariqa rivojlanib bordi. 1901 yilda rus olimlari, fiziolog I.M.Sechenov va akademik I.P.Pavlovlar birgalikda «Inson oliy nerv sistemasining tashqi muhitga ta’siri»ni o‘rganganlar. N.E.Jukovskiy «Ishlab chiqarish korxonalarida havo almashtirish hisobi» nazariyasini yaratdi. S.I.Vavilov, V.F.Maksimov, N.D.Zelinskiylar ham inson organizmiga ta’sir etuvchi zararli omillarni o‘rganishgan, ularga qarshi chora-tadbirlar belgilash bo‘yicha izlanishlar olib borib, mehnat muhofazasiga o‘zlarining hissalarini qo‘shishgan.
1922 yilda Turkistonda mehnatni muhofaza qilish sanitariya nazorati paydo bo‘ldi va yangi tashkil etilgan ishlab chiqarish korxonalarida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan zararli omillarni aniqlash ishlari boshlandi. 1926 yilga kelib Toshkent shahrida kasb kasalliklarini aniqlash dispanseri ochildi. 1935 yilda Toshkentda sanitariya-gigiena ilmiy tekshirish instituti, Toshkent Davlat tibbiyot instituti qoshida sanitariya-gigiena fakulteti ochildi. 1939 yilga kelib Respublika kasb kasalliklari dispanseri mehnat gigienasi va kasb kasalliklari institutiga aylantirildi. SHular bilan birgalikda kasb kasalliklari klinakasi, kasb kasalliklari shifoxonalari ochildi.
Respublikamizning E.M.Tareev, K.P.Malakanov, V.G.Artamonova, O.P.Pavlova, S.S.Saidxo‘jaev, T.I.Iskandarov tibbiyot fanlari doktori, professor O‘z.Respublikasi SSV Sanitariya, gigiena va kasb kasalliklari ITI, L.Iskandarova- tibbiyot fanlari doktori, professor O‘z.Respublikasi SSV Sanitariya, gigiena va kasb kasalliklari ITI , SH.T.Iskandarova tibbiyot fanlari doktori, professor O‘z.Respublikasi SSV Sanitariya, gigiena va kasb kasalliklari ITI, I.Ilinskiy- tibbiyot fanlari doktori, professor O‘z.Respublikasi SSV Sanitariya, gigiena va kasb kasalliklari ITI, R.Komilova- tibbiyot.fanlari doktori, professor, akademik Ekspremental biologiya Tibbiyot Fanlar Akademiyasi, O.Azizxo‘jev tibbiyot fanlari doktori, O‘z.Respublikasi SSV Sanitariya, gigiena va kasb kasalliklari ITI, G.Iskandarova- tibbiyot fanlari doktori, professor O‘z.Respublikasi SSV Sanitariya, gigiena va kasb kasalliklari ITI F.N.Nuriddinova kabi taniqli olimlari mehnat muhofazasining rivojlanishiga o‘zlarining hissalarini qo‘shishdi.
Mehnat muhofazasining fan sifatida rivojlanish tarixi asosida respublikamizda ham bir qancha ilmiy va amaliy ishlar qilib borilganki, bularni quyidagicha izohlash mumkin:
-respublikamiz Konstitutsiyasida ish vaqti me’yorlari aniq ko‘rsatilgan;
-mehnatni muhofaza qilish maqsadida O‘zbekiston Respublikaining Mehnat kodeksi mavjud;
-Respublikamizda kasb kasalliklari ilmiy-tekshirish institutlari faoliyat ko‘rsatmoqda;
-tibbiyot institutlarida mehnatgigienasi kafedralari faoliyat ko‘rsatmoqda;
-mehnat sharoitlari bo‘yicha nazorat organlari ishlab turibdi;
-O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining 1992 yil 26 avgustdagi 261-sonli buyrug‘iga binoan profilaktika xizmati tashkil qilinib, vrach profpatolog lavozimi joriy etilgan.
Respublikamiz olimlari hozirgi kunda ham o‘zlarining mehnat muhofazasi bo‘yicha ko‘pgina ilmiy izlanishlar olib borishmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
