Ma’ruza va seminar darslarini tahkil etishning didaktik asoslari

O`qitish metodi – murakkab, ko`p qirrali, ko`p sifatlarga ega bo`lgan ta`limdir. O`qitish metodida o`qitishning ob`ektiv qonuniyatlari, maqsadlari, mazmuni, tamoyillari, shakllari o`z aksini topadi. Metodlar boshqa didaktik kategoriyalarga dialektik bog`liq va biri bshqalarini taqozo qiladi, ya`ni o`qitishning maqsadi, mazmuni, shakli hosilasi sifatida metodlar didaktik kategoriyalarga aks ta`sir ko`rsatadi.

Metodlar tuzilmasida ob`ektiv va sub`ketiv jihatlar ajralib turadi.

Metodlarning ob`ektiv jihatlarida barcha didaktik qoidalar, qonunlar va qonuniyatlar, tamoyillar va ta`riflar, shuningdek, mazmun butunligining doimiy komponentlari, o`quv faoliyatining shakllariga xos bo`lgan umumiy jihatlar aks etadi.

Metodlarningsub`ektiv jihati pedagog shaxsi, ta`lim oluvchilarning o`ziga xosligiga va konkret sharoitga bog`liq bo`ladi. O`qitish metodlarining ko`p o`lchovliligi ularning ko`plab tasnifini keltirib chiqardi. O`qitish metodlari tasnifi - bu muayyan belgilar asosida tartibga solingan tizimdir.

Didaktik tadqiqotlar o`qitishni dialektik jarayon sifatida o`rganadi. Bunga ko`ra o`qitish metodlari tizimi dinamikada, harakatda, ta`lim mazmunida yuz berayotgan barcha o`zgarishlarni hisobga olingan holda deb qaraladi.

Eng asoslangan o`qitish metodlari tasniflariga quyidagilar kiradi:

1. 
   An`anaviy metodlar. Bu metodlarning ibtidosini ilk falsafiy va pedagogik tizimlar tashkil etadi. Hozirgi davrda ulardan beshtasi inobatga olinadi: amaliy, ko`rgazmali, ifodali, kitob bilan ishlash, video metodlar.
   
2. 
   Maqsadiga ko`ra metodlar tasnifi:(M.A. Danilov, B.P. esinov)
   

bilimlarni egallash malaka va ko`nikmalarni shakllantirish,bilimlarni qo`llash,

ijodiy faoliyat mustahkamlash metodlari bilim, malaka va ko`nikmalarni tekshirish metodlari.

Idrok etish-bilish faoliyati xarakteriga ko`ra metodlar tasnifi:

tushuntirish – illyustrativ (axborot – retseptiv). Ularning xarakterli xususiyatlari; bilimlar “tayyor holda” tavsiya etiladi; bu bilimlarni idrok qilish tashkil etiladi; bilimlar idrok (retseptsiya) qilinadi va tushunib olinadi, xotiraga joylashtiriladi;reproduktiv metod: bilimlar tayyor holda tavsiya etiladi, bilim nafaqat bayon qilinadi, balki tushuntiriladi; bilimlar ongli o`zlashtiriladi, ularning tushunilishi va eslab qolinishiga erishiladi, bilimlarning mustahkamligi tez-tez takrorlash yo`li bilan ta`minlanadi.

muammoli bayon qilish metodi;

qisman ijodiy (evristik) metod. Bilim tayyor holda tavsiya etilmaydi, balki u mustaqil ravishda egallanadi; yangi bilimlarni qidirish, izlash tashkil etiladi; bilish vazifalari bo`yicha mustaqil fikr yuritiladi, muammoli vaziyatlar yaratiladi va hal qilinadi;

tadqiqiy metod. Bunda muammo belgilab olinadi, muammoning tadqiqoti jarayonida bilim egallan Didaktik maqsadi bo`yicha (T.I. Щukina, I.T. Ogorodnikov va boshqa) quyidagilar farqlanadi:

ilk bor bilimlarni o`zlashtirish metodlari;egallangan bilimlarni mustahkamlash va takomillashtirish metodlari.

O`qitish metodlarining binar (qo`sh) va polinar (ko`pqirrali) tasnifi. M.I.Mahmutovning binar tizimi dars berish metodi va o`rgatish metodi majmuidan iborat: