Ma`ruza: Texnik tayyorgarlik. Reja: Yengil atletika turlarning texnikasini o`rgatish metodlari

Foydalangan adabiyotlar:

1. Kun L. Vseobshaya istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta : Per. Svenger. M.: Raduga, 1982..

   
   

2. Olivova V. Lyudi i igri. U istokov sovremennogo sporta. - M.: FiS, 1985.

   
   

3. Stolbov V.V. Istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta. - M.: FiS, 1975.

   
   

4. L. Kun «Vseobshaya istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta»; Moskva 1987.

   
   

5. Krushilo YU.S. «Xrestomatiya po istorii drevnego mira» Moskva 1980g.

   
   

Ma`ruza: Ma`naviy va irodaviy fazilatlarni tarbiyalash.


REJA:

1. 
   
   Axloqiy va irodaviy fazilatlarni tarbiyalashning asosiy metodi
   
2. 
   
   Musobaqalashuv metodi
   
3. 
   
   Yengil atletikadan amaliy mashg`ulotlar vaqtida irodaviy fazilatlarni tarbiyalash
   

Yengil atletikachilarni tayyorlash prosessida ularning ma`naviy va irodaviy fazilatlari tarbiyalanadi.Sportchilarni kuchli iroda va mustaxkam harakterli qilib tarbiyalashning ahamiyati beboxodir.Tarbiyaviy ishlar birinchi qadamdan to sport masteri jaxon rekordchisi bulguncha qadar ham planli davom etaveradi.Bu ish trenirovkasi mashg`ulotlarida ham undan tashqari vaqtda ham o`tkazilaveradi.

Trener o`z o`quvchilarini muvaffaqiyatli tarbiyalash uchun ularni yaxshi bilishi faqat ularning jismoniy va texnik tayyorgarligi bilan emas balki oiladagi xayoti ishi va o`qishi bilan ham qizikib turishi kerak. Trener o`z o`quvchilarining irodaviy fazilatlarini qanday ekanligini aniqlab olishi shart chunki ayni shu fazilatlarni tarbiyalash uchun indivudual yondoshish ayiniqsa zarur buladi.

Axloqiy va irodaviy fazilatlarni tarbiyalashning asosiy metodi ishontirish tushuntirish metodidir. Faqat so`z bilan emas balki ko`rgazmali misollar bilan ham tushuntirish. Namuna ko`rsatish ayniqsa irodaviy fazilatlarni tarbiyalashda muhim rol o`yinaydi.

Sportchini tarbiyalashda har doim talabchan bulishi kerak. Zarurat bulganda majbur etish metodini ham qo`llash kerak. Sportchiga turli choralarbilan ta`sir etish mumkin. Nasixat qilish kollektiv jamoatchilik tanbexi berish, trenirovka mashg`ulotlari va musobaqalardan chetlatish.

O`quvchilarga nisbatan qattiq talabchan bulish bilan birga rag`batlantirishni ham unutish kerak emas.Tayyorgarligi kamroq o`quvchilar bunga ayniqsa kuproq muxtoj buladilar.

O`quvchilarga kuchli ta`sir etadigan bunday vositadan ustalik va odob bilan foydalanish kerak.

Irodaviy fazilatlarni tarbiyalashda sportchilarning trenirovka mashg`ulotlarda va musobaqalarda uchraydigan qiyinchiliklarni asta-sekin oshira borish metodi katta ahamiyatga ega.Bunda sportchilar musobaqalarda uchraydigan qiyinchiliklarni engishga o`rganishlari kerak.Musobaqalashuv metodi juda katta rol uynaydi.

Mashg`ulotlarda har xil mashqlarni musobaqa tarzida bajarish va ayniqsa rasmiy musobaqalarda qatnashish irodaviy fazilatlarni tarbiyalashdagi eng yaxshi yo`llardan biridir.

Axloqiy fazilatlarni tarbiyalash.-yoshlar bilan ish olib boradigan hamma tashkilotlarning muxim vazifasidir.

Sportchilar axloqiy tarbiyaning mexnat,o`qish sport butun xayot uchun katta ahamiyati borligini anglashlari muximdir.

Yengil atletikachilarni mashg`ur sportchilarning xalqaro musobaqalardagi sport g`alabalari tarixi bilan tanishtirish,olimpiya o`yinlarida ishtiroki yakunlari to`g`risida so`zlab berish sportchilarning yuqori daraja axloqiy va irodaviy fazilatlaridan misollar keltirish kerak.

Axloqiy fazilatlarni tarbiyalashda sportchilarning o`z pedagogik faoliyatlari katta rol o`ynaydi.

Trener kollektiv tashkil qilishga unda ilg`or a`nanalarni shakllantirishga aloxida e`tibor berishi kerak. Sportchilarning kollektivga va o`rtoqlariga bulgan munosabati intizom va axloq g`oyaviy iroda va vatanparvarlik mana shundan kelib chiqadi.

Kollektivda o` an`analarini yaratish kerak.-gruppaga qabul qilish, yuqori bulimlarga o`tkazish,musobakalarda golib chiqqan yoki razryad nishoni olganlarni tabriklash,chempionlarni xurmat kitobiga kiritish.Trener kollektivni tez-tez yig`ib turishi,trenirovka va dam olish uchun birgalikda shahardan tashqariga chiqib turishi kerak, ekskursiyalar tashkil qilib teatr kinolarga tushib turishi kerak.Kollektivning tarbiyaviy roli juda katta.Yangi boshlayotganlar yosh sportchilar kollektivining eng yaxshi a`zolariga qarab ulardan namuna oladilar shunday a`lo sport natijalariga erishishga intiladilar.

Ayrim vaqtlarda intizomni bo`zish,axloqsiz xatti-harakati kabi voqealar sodir bulganda uni kollektivda muxokama qilish har bir sportchiga ham butun kollektivga ham katta tarbiyaviy ta`sir ko`rsatadi.

Irodaviy fazilatlarni tarbiyalash.-axloq bilan o`zviy bogliqdir.O`z vataniga shuxrat keltirishga intilish , mexnatga va vatan ximoyasiga tayyorlanish ishtiyoqi kollektiv oldidagi burch sportchilarga raxnomalik qiladigan asosiy g`oyaviy va axloqiy kuchlardir.

Yengil atletikachilarning asosiy irodaviy fazilatlari-intizomlilik, qiyinchiliklarni engishgda ishda maksimal kuch sarflashda irodali bulish o`ziga ishonch tirishqoqlik g`alabaga intilish irodasi.

O`quvchilar bilan birinchi mashg`ulotlardan boshlab intizomlilikni tarbiyalash kerak.O`qituvchining dona-dona buyruklari uning xush kiyofaligi mashg`ulotlarning vaqtida boshlanishi ana shulardan boshlab gruppada intizom o`rtatila boshlanadi

Irodaviy fazilatlarni tarbiyalash uchun gigienik rejimga rioya qilish chekish va spirtli ichimliklardan yo`z ugirish katta ahamiyatga ega.

Maqsadga erishishda matonatli, tirishqoq bulishni tarbiyalash-yengil atletikachi tayyorlashdagi eng muxim vazifalardan biridir.Avvalo shugullanuvchilar aniq maqsadga intilishlari kerak. Jismoniy trenirovka kurgan sportchi o`z kuchiga ishongan paytdagi yuqori natijaga erisha olishi mumkin. Xech chuchimasdan eng yuqori jaxon rekordlarini ham zabt etishga harakat qilish kerak. Benga erishish uchun shunday o`z kuchiga ishonish,kuchli psixologik muvozonat xosil qilish kerakki, har qanday kuchli rakiblar ham olimpiya maydoniga yo`z ming tomashabin ham, boshqa sabablar ham ularga ta`sir eta olmasin.

O`z kuchiga ishontirish namuna kursatish va maxsus tashkil kilingan praktika bilan tarbiyalanadi. Ishonchli psixologik muvozonat tarbiyalash uchun sportchilarning musoboqalarida ham buladigan sharoitga harakat qilishga o`rgatish kerak. Asosiy metodlardan birish ishonch bilan bajarishni ayrim paytda jasoratni talab kiladigan mashqlar keyinlikgini asta-sekin oshira borishdir.

O`z kuchiga ishonchni tarbiyalash uchun yengil atletikachilarga jasorat katiyat yuqori iroda kuchi talab kilidigan mashqlarni tavsiya qilish kerak. Birinchi navbatda tusiklar ustidan sakrash, shunday mashqlardan xisoblanadi. Sportchilarni har kaysi mashqni oxirigacha etkazishni o`rgatish kerak.

O`z kuchiga ishonish doimiy miqdor emas. Emotsional kutarinkilik va kayfiyatni qandayligiga qarab jismoniy fazilatlarining rivojlanishi darajasi o`zgarishiga qarab ishon kuproq va ozroq bulishi va ba`zan esa butunlay ishonsizlikga aylanib ketishi mumkin. Bunday paytlarda muvaffakitsizlikga uchrash sportchiga psixik jaroxat etkazadi.

Sportchilarda o`z kuchiga ishonch xosil qilish bilan birga manbanlikga tartib va trenirovka susayishiga sabab bulib musoboqalarda muvaffaqiyat sizlikga olib keladi.

Sportchining bolalik chog`idan boshlab kup musoboqalarda qatnashishish –g`alabaga intiladigan irodani tarbiyalashda eng yaxshi maktab xisoblanadi. Komandaning jamoaning sport sharafi uchun kurash kuproq axloqiy fazilatlarga asoslangan buladi. Xatto tortinchoqroq odam ham ruxlanib ,umumiy ishga o`z xissasini qushishga intiladi.

Irodaviy fazilatlar tashki muxit qiyinchiliklari bilan, o`z-o`zi bilan kurash natijasida xosil buladi. O`z-o`zini tarbiyalash bilan kup narsaga erishish mumkin. , lekin trener o`qituvchu raxbarligi ostida uyushtirilgan tarbiya yanada kuproq natija beradi.

Yengil atletikadan amaliy mashg`ulotlar vaqtida irodaviy fazilatlarni tarbiyalashda va musoboqalarda psixologik tayyorgarlik kurishda qo`yidagi asosiy qoidalarga rioya qilish kerak.

1. Trenirovka mashg`ulotlarini kuproq gurux bulib o`tkazish.

   
   

2. Tayyorgarligi kamroq shug`ullanuvchilar bilan kuchli yengil atletikachilarning ushma mashg`ulotlarini kuproq tashkil qilib turish kerak.

   
   

3. Treniroka mashg`ulotlarida musoboqa metodidan (texnikani, tezkorlikni o`stirishga eng yaxshi natija ko`rsatishga va shu kabilarga mo`ljallangan ayrim mashqlardan , chamalishlar va musoboqalardan kengroq foydalanish.

   
   

4. Trenirovka mashg`ulotlarida turli xil gandillaplar qo`llash (turli xil masofaa yugurishda , estafetalarda sakrashda va uloqtirishda).

   
   

5. Trenirovka mashg`ulotlarining qarayib hammasiga mashqni bajarishda «qo`yilgan maqsadga etish» vazifasini albatta kiritish (bir oyoqda oldingi mashg`ulotdagi nisbatan kuproq o`tirib turish, ma`lum og`irlikdagi shtangani ko`tarish , belgilangan masofani yugurib utish , texnika elementini bajarish va boshqalar)

   
   

6. Deyarli har bir mashg`ulotda xech bulmaganda bitta mashqni qiyin sharoitda bajarish (kum ustidan yoki tepalikka vaqtni xisoblabyu yugurish ,yumshoq erdan tepsinib balandlikka sakrash, og`irroq snaryadn uloqtirish va sh.k)

   
   

7. Ayniqsa tayyorlov davrida jismoniy mashqlar (musqo`llarni mustaxkamlash, chidamlilikni tarbiyalash va boshqalar uchun ) bajarayotganda «nixoyasiga» metodini qo`llash.

   
   

8. Vaqt-vaqti bilan bo`lajak musoboqadagi sharoitga uxshash sharoitda (yulkaning sifati, snaryadlar, sakrash va uloqtirishda o`rinishlar miqdori , musoboqa vaqti va programasiga moslik va xokazolar) chamalashlar , ichki musoboqalar va trenirovka mashg`ulotlari o`tkazish.

   
   

9. Ba`zan sakrash va uloqtirishdan bittagina urinishga ruxsat berib , chamalashlar va ichki musoboqalar o`tkazish.

   
   

10. Trenirovka mashg`ulotlarini, chamalashtirish va ichki musoboqalarni mashqni bajarish mumkin bo`lgan har qanday ob-xavoda o`tkazish.

    
    

11. Yengil atletikachilarga trenirovka rejalarini (bir mashg`ulotga,bir xaftaga va undan kuproq muxlatga ) mustaqil to`zishni va ayrim trenirovka mashg`ulotlarini mustaqil o`tkazishni topshirish.

    
    

12. Trenerning xech qanday yordamisiz yengil atletikachilarning o`zlari musoboqalarida qatnashishlari.