Maruza rejasi: Kimyoviy texnologiya fani va uning muhim vazifalar. Kimyoviy ishlab chiqarishning paydo bo‘lishi va taraqqiyoti. Kimyoviy texnologik jarayonlar haqida tushuncha. Asosiy jarayonlarning turlari

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИI БУХОРО МУҲАНДИСЛИК ТЕХНОЛОГИЯ ИНСТИТУТИ НООРГАНИК МОДДАЛАР КИМЁВИЙ ТЕХНОЛОГИЯСИ КАФЕДРАСИ Ноорганик моддалар ишлаб чиқаришнинг ускуналари ва лойиҳалаш

МАВЗУ: АММИАКЛИ СЕЛИТРА ИШЛАБ ЧИҚАРИШ

Бажарди: _________ M16-20 KT ГУРУҲ МАГИСТРИ

Умурова Э.Н

Текширди: _________ Олтиев А.

БУХОРО 2021

МАВЗУ: АММИАКЛИ СЕЛИТРА ИШЛАБ ЧИҚАРИШ
Режа:
1. Азотли ўғитлар.
2. Аммиакли селитра.
3. Аммиакли селитра ишлаб чиқариш.

Азотли ўғитлар.

• Азотли ўғитлар ишлаб чиқариш йўлга қўйилгунча давр ичида фақатгина Чили селитраси – NaNO3 қишлоқ хўжалигида ўсимликлар учун минерал озуқа сифатида ишлатиб келинган. Ҳозирги пайтда кимё саноати корхоналарида турли хилдаги азотли ўғитлар ишлаб чиқарилмоқда. Азотли ўғитларнинг асосий турлари: аммиакли (аммиак), аммонийли (аммоний тузлари – фосфат, сульфат, хлорид ва бошқалар), аммоний нитратли (NH4NO3), нитратли (нитрат кислотанинг кальцийли, калийли, натрийли селитралари) ва амидли (карбамид (NH2)2CO, кальций цианамид – CaCN2 ва бошқалар) ўғитлар ҳисобланади. Бундан ташқари бу тузлар асосида аралаш ва мураккаб ўғитлар, суюқ азотли ўғитлар – аммиак ва аммиакли сув, аминлар ва бошқа тузларнинг сувли эритмалари ишлатилади.
• Бир компонентли – азотли ўғитлар. Амммонийли ва нитратли тузларнинг кўпчилиги ҳамда карбамид сувда яхши эрийди. Улардаги азот ўсимликларга яхши ўзлашади (айниқса, NO3- нинг тупроқда ҳаракатчанлиги юқори бўлади). Аммонийли ўғитлар учун хом ашё сифатида аммиак, нитратли ўғитлар учун эса нитрат кислотасидан фойдаланилади. Улар эса атмосферадаги беҳисоб миқдордаги азотдан олинади.

Аммиакли селитра. Аммоний нитрат NH4NO3 ни аммиакли селитра деб ҳам юритилади. Маълумки, аммоний нитрат – аммиак ва нитрат кислотасининг ўзаро таъсирлашув жараёнида ҳосил бўлади. Аммиакли селитра ишлаб чиқариш технологиясини баён этишдан аввал бу модда ҳакида батафсил маълумотга эга бўлиш зарур. Аммиакли селитра (NH4NO3) асосан ўсимликлар учун минерал озуқа сифатида ишлатилади. У атмосфера босимида ва –50ОС дан 169,6ОС гача харорат оралиғида беш хил кристаллик шаклида бўлади. NH4NO3 – Н2О политермик диаграммасида (1 – расм) аммоний нитратнинг I-IV турғоқ кристалл шакли учун харорат оралиқлари кўрсатилган. У 169,6ОС да суюқланади ва V-шакли эса –16,9ОС дан қуйи хароратдагина турғоқ бўлади. Кристалл шаклларининг ўзгариш чегараси ҳамда харорати аммиакли селитранинг намлиги ва таркибидаги қўшимчалар миқдорига боғлиқ бўлади.

• Аммиакли селитра. Аммоний нитрат NH4NO3 ни аммиакли селитра деб ҳам юритилади. Маълумки, аммоний нитрат – аммиак ва нитрат кислотасининг ўзаро таъсирлашув жараёнида ҳосил бўлади. Аммиакли селитра ишлаб чиқариш технологиясини баён этишдан аввал бу модда ҳакида батафсил маълумотга эга бўлиш зарур. Аммиакли селитра (NH4NO3) асосан ўсимликлар учун минерал озуқа сифатида ишлатилади. У атмосфера босимида ва –50ОС дан 169,6ОС гача харорат оралиғида беш хил кристаллик шаклида бўлади. NH4NO3 – Н2О политермик диаграммасида (1 – расм) аммоний нитратнинг I-IV турғоқ кристалл шакли учун харорат оралиқлари кўрсатилган. У 169,6ОС да суюқланади ва V-шакли эса –16,9ОС дан қуйи хароратдагина турғоқ бўлади. Кристалл шаклларининг ўзгариш чегараси ҳамда харорати аммиакли селитранинг намлиги ва таркибидаги қўшимчалар миқдорига боғлиқ бўлади.