M’aruza O‘zbekistonda ehtimolliklar nazariyasi va matematik statistika fani

Tasodifiy miqdor tushunchasi

Bizga ma’lumki ehtimollar nazariyasida qaralgan tasodifiy hodisalar qandaydir son bilan xarakterlanadi, ya’ni tajribaning natijasi biror X son orqali xarakterlanadi. Shu bilan birga tajriba natijasining tasodifiyligi X sonning ham tasodifiyligini ta’minlaydi.

1-ta’rif. Sinov natijasida aynan qaysi birini qabul qilishi oldindan noma’lum u yoki bu qiymatni qabul qiluvchi miqdor tasodifiy miqdor deyiladi.

Har bir X tasodifiy miqdorga sonlarning biror to’plami mos keladi.

Masalan, o’yin soqqasi tashlandi. Tushgan ochkolar soni X tasodifiy miqdor bo’lib u qabul qilishi mumkin bo’lgan qiymatlari to’plami 1, 2, 3, 4, 5, 6 sonlardan iborat. Yana bir misolni qaraymiz: Biror davr ishlatilgandan keyin silindrning yemirilish miqdori o’lchangan. Bu miqdor silindr diametrining kattalashish qiymati bilan aniqlanadi. Uni X bilan belgilaymiz. Bu yerda X ning qabul qiladigan qiymatlari to’plami biror (a, b) intervalni tashkil etadi. Tasodifiy miqdorning mumkin bo’lgan qiymatlari bilan shu qiymatlarning ehtimollari orasidagi bog’lanishni ko’rsatuvchi har qanday qoida uning taqsimot qonuni deyiladi.