Маъруза o’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Ekvivalent elektr o’tkazuvchanlik qaysi tenglamadan xisoblanadi?
_s q1G’;
R q 1G’S;
_s q _e  s G’ 1000 ;
_e q _s  1000 G’ s;
Tashish soni qaysi tenglamalar bo’yicha xisoblanadi?
_q q V_q; n_Q q V_Q G’ V_Q QV-
n_{Q q} V_Q G’ V_Q QV- ; n _- q V_- G’ V_Q Q V_-
n _- q V_- G’ V_Q Q V_{- ;} _q q V_q;
n q gG’a ; n_{Q q} V_Q G’ V_Q QV-
Idish doimiysi quyidagi qaysi tenglama bo’yicha xisoblanadi?
K_D q ²  c G’ 1 - ;
 q _q G’ _-;
K q R_c ;
K_D q1- G’ ²  c.
Dissotsiatsiya darajasi quyidagi qaysi tenglama bo’yicha xisoblanadi?
K q R_c ;
 q _eG’_;
K_D q ² cG’1-;
K q R_cG’s.
Dissotsiatsiya konstantasi quyidagi qaysi tenglamalar bo’yicha xisoblanadi?
K q R_c;
n q ga;
K_D q ²s 1-;
K_d q ²(1-)  s;
O’rtacha ion aktivligi quyidagi qaysi tenglama bo’yicha xisoblanadi?
a q m;
a q (a_)^;
a_{ q} m__ .
a _ q m_ ^
Eritmalarning elektr o’tkazuvchanligiga temperatura qanday ta’sir etadi?
Ta’sir etmaydi;
Ortadi;
Kamayadi;
Avval kamayadi, so’ng ortadi
Kuchli elektrolit eritmalarni suyultirilganda elektr o’tkazuvchanligi:
Kamayadi;
O’zgarmaydi;
Ortadi;
Ortishi yoki kamayishi mumkin;
Elektr o’tkazuvchanlikni aniqlashda qanday tokdan foydalaniladi?
O’zgarmas;
O’zgaruvchan;
Yukori kuchlanishli;
Har qanday.
Reaktsiya tezligi nima?
Vaqt birligi ichida kontsentratsiyani o’zgarishi;
Cho’kma tushishi;
Eritma rangini o’zgarishi;
Maxsulotni ko’prok xosil bo’lishi;
Reaktsiya tezligi temperatura ortishi bilan;
Kamayadi;
Ortadi;
O’zgarmaydi;
Kamayishi xam,ortishi xam mumkin;
Avval kamayadi,so’ng ortadi
Musbat katalizator reaktsiya tezligini;
Kamaytiradi;
Oshiradi;
Keskin kamaytiradi;
Reaktsiya tezligi reaktsiyaga kirishuvchi moddalarning kontsentratsiyasi ortishi bilan;
Ortadi.
Kamayadi.
Kamayadi va ortadi.
Keskin kamayadi.
Reaktsiyaning tezlik konstantasi nima?
Reaktsiyaga kirishuvchi moddalar kontsentratsiyasi 1 molG’l bo’lgandagi tezlik;
Reaktsiya tezligining o’zgarmasligi;
Kontsentratsiyatsiyani o’zgarmasligi.
Temperatura o’zgarmas bo’lgandagi tezlik
Reaktsiyaning aktivlanish energiyasi nima?
1 mol moddani reaktsiyaga kirishishi uchun shu modda molekulalarining ega bo’lishi kerak bo’lgan eng minimal energiya;
Reaktsiya davomida ajraladigan energiya;
Reaktsiya davomida yutiladigan energiya;
Reaktsiyani to’xtatish uchun kerak bo’lgan energiya;
Fotoximiyaviy reaktsiya nima?
Reaktsiya davomida surati olinadigan reaktsiya;
Yorug’lik nuri ta’sirida boshlanadigan reaktsiya;
Yorug’lik nurisiz boshlanadigan reaktsiya;
Yorug’lik nuri ta’sirida to’xtaydigan reaktsiya.

“Kolloid kimyo” FANI.

Ma’ruza 14.
Fanning vazifasi, maqsadi, rivojlanish tarixi. Dispers sistemalarning sinflanishi.
REJA:

1. 
   Kolloid kimyo fanidan reyting tizimi.
   
2. 
   Kolloid kimyo. Fanning vazifasi, maqsadi, rivojlanish tarixi.
   
3. 
   Kolloid sistemalarning klassifikatsiyasi.
   

Kimyo fani bir qancha mustaqil fanlardan (bo’laklardan) iborat bo’lib, sizlar umumiy kimyo, organik kimyo, analitik kimyo, fizikaviy kimyolarni o’tkansizlar. Kimyo fanining so’nggi bosqichi kolloid kimyo fanidir.
Kolloid kimyo fani geterogen texnologik jarayonlarning nazariy asosi bo’lib, bu jarayonlarda sirt xodisalar va dispers sistemalar xal qiluvchi rol o’ynaydi. Xozirgi paytda birorta kimyoviy texnologiya yo’qki dispers sistemalar ishlatilmasin. Xayotimizda atrofimizni o’rab olgan xavodan tortib to suvgacha dispers sistemalardan iborat.
Kolloid kimyo fani o’qitishdan maqsad bizni o’rab turgan borliqning asosiy qismi kolloid sistemalardan iborat deb qarab, unda boruvchi jarayonlarni kolloid kimyo qonuniyatlariga asoslangan xolda tushintirish va o’rgatishdan iborat.
Kolloid kimyo fani - mustaqil fan bo’lib, bir qator xususiyatlari jixatidan bir-biriga o’xshash turli-tuman sistemalarni tekshiradi.
Kolloid kimyo - sirt xodisa, dispers sistema va ularning fizik, kimyoviy xamda mexanik xossalar xaqidagi fandir.
Kolloid kimyo fanining asosiy muammosi bir tomondan, dispers fazalarning qanday paydo bo’lganligi, ularning barqarorligi va boshqa xossalari bo’lsa, ikkichi tomondan, o’z tabiati bilan bir-biridan farq qiluvchi fazalararo sirt chegaralarda sodir bo’ladigan mexanik va elektr xossalarga ega bo’lgan sirtlarda geterogen strukturalarning rivojlanishsh masalasidan iboratdir.
Dispers sistemalar va sirt xodisalar xaqidagi ta’limot texnikada (sanoat, qishloq xo’jaligi, tabiatni qo’riqlash, suvlarni tozalash va x.k., geologiya, tuproqshunoslik, shuningdek biologiya, meditsina va farmatsevtikada aloxida axamiyat kasb etadi.
Kolloid kimyoda tekshiriladigan ob’ektlar ikkita asosiy xususiyatlari bilan ajralib turadi: 1) bu disperslik (maydalanganlik) va 2) geterogenlik (ko’p fazalik).
Biror moddaning mayda zarrachali boshqa modda ichida tarqalishidan xosil bo’lgan sistema dispers sistema deyiladi.
Dispers so’zi lotincha bo’lib, maydalanmaq, tarqalmoq so’zidan olingan. Tarqalgan modda dispers faza, ikkinchi modda esa dispersion muxit deb ataladi. Dispers sistemalar tabiatda juda ko’p tarqalgan. Atrofimizda mavjud materiallar – tuproq, yog’och, tabiiy suv, turli-tuman oziq-ovqat maxsulotlari, rezina, bo’yoq va xakozolarining xammasi sistemalarga misol bo’la oladi.
Endi kolloid kimyo fanini rivojlanish tarixiga o’tadigan bo’lsak, kolloidlar to’g’risidagi ma’lumotlar alximiklarni, Aristotelning ishlarida uchraydi. qadim zamonlardayoq kolloid-kimyoviy protsesslar Xitoyda, Xindistonda, Misrda, Rimda, O’rta Osiyoda ovqat tayyorlash, teri matolarini bo’yash va boshqa ishlarda ko’p qo’llanilib kelingan.
Aslida kolloid kimyoga asos solgan kishi – ingliz olimi Tompson Grem bo’ladi. U 1861 yilda erigan xar xil moddalarni pergament qog’oz orqali suvga o’tishini (diffuziyalanishini) o’rganganda, bir xil moddalar, ya’ni osh tuzi, shakar, yaxshi diffuziyalanishini kuzatgan. Sekin diffuziyalanadigan moddalarga alyuminiy gidroksid, rux gidroksid va boshqa materiallarning gidroksidlari, shuningdek, kraxmal, elim, albumin, jelatina va boshqa moddalar kirgan. Shunda Grem, eritmalari yomon diffuziyalangan moddalarni “kolloidlar”, yaxshi diffuziyaladigan moddalarni “kristalloidlar” deb atagan. Kolloid so’zi shunday qilib grekchadan “kolla”, ya’ni elim, yopishqoq so’zidan kelib chiqqan. Bundan kelib chiqadiki, kristalloidlar erisa chin eritma, kolloidlar erisa kolloid eritma xosil qilar ekan. Lekin, rus olimi Borshov kolloid moddalar kristall xolida bo’lishi xam mumkinligini isbotlab berdi. Buni boshqa olim P.P.Veymarn isbotlab, 200 ga yaqin kolloid xolatdagi moddani tayyorlab, xar qaysi modda olish sharoitiga qarab kolloid yoki kristall xolatlarda bo’lishini isbotlab berdi. Masalan, osh tuzi suvda eriganda chin eritma xosil qiladi, lekin shu osh tuzini benzolda eritib, uning kolloid eritmasini xosil qilish mumkin, spirtda eritib esa uning chin eritmasini xosil qilish mumkin. Bundan chiqadiki, kolloid xolat materiyaning o’ziga xos aloxida xolatdir.
Kolloid kimyo fanini rivojlanishida rus, sovet va o’zbek olimlarining xam roli juda katta. Masalan, 1782 yilda Lomonosov iviqlar ustida ish olib bordi, u oltining kolloid eritmasidan foydalanib, rangli shishalar olishga muvofiq bo’ldi. Mendeleev kolloid kimyoni rivojlanishiga kattaxissa qo’shdi. Dumanskiy kolloid sistemalarni qovushqoqligini o’rgandi, akademik Rebinder adsorbtsiya xodisalarni, akademik Kargik – yuqori molekulali birikmalarni o’rganishda olamshumul axamiyatga ega bo’lgan ishlar qilishdi. O’zbek olimlaridan akademiklar Usmokov X.U., Axmedor K.S. lar juda katta ishlar qilishdi. Ular kolloid sistemalarni yangi turlarini yaratishib xalq xo’jaligiga tadbiq qilib, katta-katta foydalar keltirishdi. Ular kolloid kimyo fani bo’yicha o’quv kitoblarini nashr etishdi. Ulardan Sizlar albatta baxramand bo’lasizlar.