Маъруза o’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Klayperon-Klauzius tenglamasi.
Biror toza moddani bir fazadan ikkinchisiga o’tishidagi qonuniyatlarini ko’ramiz. Bunga suyuqlanish, bug’lanish, qaynash, qattik holdan gaz holatga o’tishi va xokazolar misol bo’la oladi. Ikkala fazada moddaning kimyoviy potenstiali uchun ifodalarni yozsak
d⁽¹⁾ q-S⁽¹⁾dTQV⁽¹⁾dP, d⁽²⁾ q-S⁽²⁾dTQV⁽²⁾dP,
Muvozanatda d⁽¹⁾ q d⁽²⁾ bo’lishi kerak. Unda yuqoridagi tenglamalardan quyidagini hosil qilamiz SVqdPdT
Bu erda SqS⁽²⁾- S⁽¹⁾; Vq V⁽²⁾- V⁽¹⁾
G’aytar izotermik o’tish jarayonlari uchun SqH_f.u. G’T bo’ladi. Bu erda H_f.u. - faza o’tish issiqligi ; T- faza o’tish temperaturasi. Bu ifodani yuqoridagi tenglamaga qo’ysak
dpG’dTqH_f.u. G’TV
Bu ifodani Klayperon- Klauzius tenglamasi deb ataladi.
K ondensirlangan (suyuq qattiq) sistemadagi o’tishlar uchun bu tenglamani qo’llaymiz.
Biror moddani suyuqlanish (erish) jarayon uchun quyidagi ko’rinishda dTG’dpqTVG’H_er
Bu erda dTG’dp – bosim o’zgarishi bilan suyuqlanish temperaturasini o’zgarishi: T- suyuqlanish (erkin) temperaturasi, K; Ner. – erish issiqligi; V q V₂- V₁ - erish jarayonida xajmni o’zgarish.
Bug’lanish va sublimatlanish jarayonlari uchun Klayperon- Klauzius tenglamasi boshqacharoq ko’rinishda yozish mumkin.
Bug’ xajmi suyuqlik modda hajmidan ko’p farq qilgani, ya’ni V_buq >>V_suyuq ligidan Vq V_buq -V_suyuq
Tenglamadagi V V_buq deb olinsa katta xato bo’lmaydi. 1 mol ideal gaz yoki bug’ uchun V_buq qRTG’P
Bu ifodani yuqoridagi tenglamaga qo’ysak, tenglama quyidagi ko’rinishga keladi. V_buq qRTG’P dlnPG’dTqH_buqG’RT²
Bu erda H_buq- molyar buqlanish issiqligi. Uncha katta bo’lmagan temperaturalar oralig’ida H_buqni o’zgarmas deb olib, yuqoridagi ifodani integrallasak quyidagini hosil qilamiz.
Lnpqc-(H_buqG’R) x 1 G’ T
Bu erda s-integrallash doimiysi.
Bu tenglamadan Lnp va 1G’T orasida to’g’ri chiziqli bog’lanish borligi ko’rinib turibdi. Shu chizmadan foydalanib (burchak tangensi yordamida) bug’lanish issiqligini aniqlash mumkin. (yoki sublimatlanish issiqligini)
Yuqoridagi tenglamani r₁ dan r₂ gacha va mos ravishda T₁ dan T₂ gacha integrallab _buq const, deb qarab quyidagi ifodani hosil qilamiz lnP₂G’P₁qH_buqG’R  T₂ - T₁G’T₂T₁
Bu tenglamadan foydalanib ikki temperaturadagi bug’ bosimlari malum bo’lsa, molyar bug’lanish issiqlikni topish mumkin.