Ma’ruza mexanik jarayonlarni avtomatlashtirish

---

Ma’ruza -6. Mexanik jarayonlarni avtomatlashtirish 
 
Sochiluvchan materiallarni qayta ishlash bilan bog„liq bo„lgan hamma 
sohalarda granullash keng qo„llanilmoqda. Yumalatib granula olish va presslash 
kabi an‟anaviy usullar bilan birga, donador, sochiluvchan materiallarni tezkor 
usulda granullash jarayoni texnologiyada o„rin olmoqda, chunki bu turdagi 
qurilmalar ixcham va yuqori unumdorlikka ega. Bu usulda katta tezlikda 
aylanuvchi sterjenlarning materialga intensiv ta‟siri tufayli granula hosil bo„ladi. 
Ushbu jarayon murakkab va quyidagi bosqichlardan iborat: yuklash, maydalash, 
granula hosil qilish va granulalarni zichlash. 
Ma‟lumki, har yili bir necha milliard tonna turli materiallar, chunonchi 
rudalar, sementlar, ko„mirlar, mineral o„g„itlar maydalanadi. Har yili bu jarayonga
million va undan ko„p tonna yuqori sifatli po„latlar va dunyoda ishlab 
chiqarilayotgan elektr energiyaning 7-10% sarflanadi. 
Ayniqsa, kimyo sanoatida maydalash jarayoni keng ko„lamda qo„llaniladi. 
Maydalangan materiallar erish, kuydirish, granullash va boshqa jarayonlarning 
jadallashtiradi, chunki qattiq fazaning yuzasi qanchalik kata bo„lsa, yuqorida qayd 
etilgan jarayonlar shunchalik tez va samarali kechadi. 
Qattiq materiallarni maydalash uchun sarflanadigan energiya mashina 
unumdorligiga, hamda quyidagi xarakteristikalariga: jismning fizik-mexanik 
xossalariga; xom-ashyo geometrik o„lchamlariga; maydalash darajasiga va 
maydalash usuliga bog„liq. Ma‟lumki, qattiq jismlarni maydalash ko„pchilik 
jarayonlarni intensivlashga imkonini yaratadi.
Shuning uchun, ko„pchilik material va xom-ashyolardan turli tayyor 
mahsulotlar, ya‟ni granula, qattiq yoqilg„i, qurilish materiallari, portlovchi 
moddalar, o„g„itlar va boshqalarni olishda maydalash jarayoni ko„p ishlatiladi. 
Ma‟lumki, maydalash qattiq jismlarni qayta ishlashda asosiy jarayonlardan 
biridir. Maydalangan material va jismlar turli-tuman tayyor mahsulotlar ishlab 
chiqishning asosi bo„lib xizmat qiladi. Ushbu jarayon tufayli ko„p maqsadlarga 
erishish mumkin: material solishtirma yuzasi ortadi; kukunsimon materiallar 
reaksion xossalari oshadi; foydali qazilma (ruda, ko„mir, sement, mineral o„g„it va 
hokazo) larni ajratish. 
Maydalash natijasida qattiq materiallarning fazalararo kontakt yuzasi ortadi 
va bir qator fizik-kimyo va fizik-mexanik jarayonlar jadallashishiga erishiladi. 
Texnologik jarayonlarda qattiq materiallarni imkoni boricha maydalangan holda 
qo„llash maqsadga muvofiq.