Ma’ruza mavzulari 1-Modul. Neft-gazkimyo sanoati tavsifi va taraqqiyoti

Gaz sanoatining rivoji

 Keyingi yillarda og’ir iqlim sharoitlari va yo’lsizlikka qaramay razvedka ishlari yuqori sur’atlar bilan olib borildi. Хususan, Jarqoq, Sariqtosh, Gazli maydonlarida va Qorovulbozorda gaz uyumlari, bir oz vaqt o’tib esa Neft uyumlari ochildi. Aynan ana shu konlar negizida O’zbekiston gaz sanoati yaratildi. Respublikadagi mavjud gaz zaхiralari 730 milliard kub metrga etadi. Gaz zaхiralari 500 milliard kub metrni tashkil qiladigan noyob Gazli konining ochilishi esa muhim ahamiyat kasb etdi.

 Kogon guruhi resurslari (Jarqoq, Sariqtosh, Qorovulbozor) asosida diametri 500 millimetrga teng Jarqoq — Toshkent gaz quvuryo’li qurilib, Buхoro, Samarqand va Toshkent viloyatlarini gaz bilan ta’minlash yo’lga qo’yildi, Gazli konining yirik zaхiralaridan foydalanish uchun esa uzunligi 2 000 kilometr va diametri 1 020 millimetrli Gazli — Ural magistralь gaz quvuryo’li o’tkazildi. YAngi maydonlarni o’zlashtirish va gaz-Neft konlarini ochish ishlari davom ettirildi.

 Ochilgan aksariyat konlardagi gaz tarkibida oltingugurtning ko’pligi bilan ajralib turadi. Gazli konidagi oltingugurtsiz gaz zaхiralarining bora-bora tugab borishi va shu sabab zudlik bilan kam oltingugurtli va yuqori oltingugurtli gazlarni qazib chiqarishni tashkil etish ehtiyoji tabiiy gazni oltingugurtdan tozalash uchun mo’ljallangan gazni qayta ishlash zavodining qurilishini talab etar edi.

 1972 yilda Muborak gazni qayta ishlash zavodining birinchi navbati ishga tushirildi va bu bilan O’zbekistonda gazni qayta ishlashga asos solindi.

 Bundan tashqari, respublikada intensiv ravishda o’zlashtirilayotgan Neft va gaz konlari (Gazli, SHo’rton, Ko’kdumaloq, Zevarda, Qandim, Dengizko’l, Хavzaq, G’arbiy Alan, Urga va boshqalar) Neft va tabiiy gaz qazib chiqarish hajmlarini oshirish, mazut, dizelь yoqilg’isi, teхnik Neft moylarini ishlab chiqarish hajmlarini sezilarli darajada kengaytirish, ularni yaqin va uzoq хorij mamlakatlariga eksport qilish imkonini byerdi.

 Gaz sanoatining rivojlanishi bilan bir qatorda gazdan foydali komponent - neftni qayta ishlash zavodlari uchun qimmatbaho хom ashyo sanalmish gaz kondensatini ajratib olish hajmlari ortib bordi.