Ma`ruza matni Portret kompozistiyasi

Odam gavdasini rangtasviri.

Odam gavdasini rangtasvida ishlash yo’llarn s'an’at fakultetining «Tasviriy san’at» yo’nalishlarida odam gavdasini tasvirini o’rganish muxim vazifalardan biridir. Murakkab ijodiy asarlar yaratishda odam gavdasini tugri chiza bilish juda muximdir. Jumladan: gavdani konstruktiv kurish, xarakat va xarakterini topa bilish, xar bir detalni turli yaxlitligida nozik ifodalash zarur. Talaba bu shartlarni to’liq bajara olmas ekan, inson xarakterli xarakat xolatini kursata ololmaydi.

Odam gavdasini rangtasvirini mukammal ishlash, nazariy xamda amaliy anatomik bilimlarni chukur urganish natijasida xosil buladi. Ma’lum bir muxitda odam gavdasining anatomik tuzilishini perspektivada tugri tasvirlash xamda tue va rangda anik ifodalash uchun rassomdan katta ijodiy tajriba talab etiladi. Misol tarikasida A. Abdullaevning "Yozuvchi Said Axmad" asaridir.







Insonning xarakterli xarakat xolati.
Inson rangtasvirini tasvirlashda metodik jarayon talab etiladi, ya’ni shakl konstrukstiyasini va nisbatlarini aniklash, xarakterini topish, rangda va tusda ifodalashdir.
Odam gavdasini tasvirlashda uning anatomiyasini chukur taxlil etib, xarakterli xarakat xolatini kursata bilish, rang va tusda yaxlitlikda yakunlash vazifasi yuklatiladi. Talaba inson tanasini tasvirlashda uning rang xarakteristikasi xamda atrof muxit bilan yoritilish xolatlarini xakkoniy aks ettirishi muximdir.
Inson komatini tasvirlayotgan bulajak rassom nisbatlarni anik va tugri olishi kerak. Shundagina u kuzlangan maksadga erisha oladi.
Shamsiddin Dunasariyning «Odamni bilish ilmi» risolasida insonning tanasi va badan a’zolari xarakatiga, yuzining tuzilishi va rangiga, nafas olishi, ovozi, xatto kulishiga karab uning kimligini bilish borasida, Sharkda yigilgan kuzatishlarda urin olgan¹.


N. Oripova. «Nodirabegim».

Odam yuzn, kuli, kiyimini ifoda etish.

Yuz shakllari. Uzunchok yuz tugri turtburchak shaklda buladi, ya’ni peshona kengligi kariyb daxan kengligiga tugri keladi. Bu, aslzodalarga
Shamsiddin Muxammad ibn Amiruddmn Dunasariy. Odamni bilish ilmi. Fors-tojik tnlilai V Omoy tarjmmasn - Toshkent. Yozuvchi, 1994. - 24 b
xos yuz deb bilinadi. Yapon fiziognomistlarining tasdiklashicha, Yaponiya xukmdorlaridan aksariyatining yuzi mana shunday shaklda bulgan ekan. Uzunchok yuz akl-zakovat, ta’sirchanlik, vazminlikdan dalolat beradi. Aksari xollarda bunday yuz omilkor, muloxazali odamlarda uchraydi. Aytishlaricha, bunday kishilarda tashkilotchilik kobiliyati, maksadga intiluvchanlik kuchli buladi.
Uchburchak yuz uchun baland va keng peshona, turtib chikkan yonoklar. kichkina, lekin suyakdor burun, chukur joylashgan kuzlar, kichkina, lekin oldinga chikkan daxan xosdir. Bunday yuzning lunjida et kam buladi. Uchburchak yuzli kishilar (erkaklar va ayollar) nixoyatda serxissiyot, ta’sirchan, deb xisoblanadi. Bunday щakldagi yuz Yaponiyada yuksak iste’dod belgisi, deb bilinadi. Lekin ayni vakgda yaponlar uchburchak yuzli kishining fe’l-atforida ayyorlik, boshkalar bilan chikkisha olmaslik kabi xususiyatlar xam bulishini ta’kidlashadi. Fiziognomistlarning fikricha, bunday kishilar fidokorlik, sadokat kabi tuygularga begona. Yana aytishlaricha, josuslar va xoinlar orasida uchburchak yuzli kishilar juda kup uchrar ekan.
Trapestiyasimon shakldagi yuz uchburchak yuz bilan kup jixatdan mushtarak. Bunday yuz uchun, keng peshona va torayib boruvchi, lekin uchli bulmagan daxan xosdir. Shunday yuzli odam akl-idrokli, ta’sirchan, artistona tabiatli deb xisoblanadi, lekin kurashchanlik ruxi ularga xos emas. Yuzining trapestiyasimon shakli yakkol kurinib turuvchi ayollar nekbin - xamma narsaga umid va ishonch bilan karaydigan bulishadi. Ular atrofidagilar uchun kungildagidek sharoit yaratib, baxtli xayot kechirishadi.
Kvadrat shaklli yuz odatda badjaxl, mard, kupincha kaxri kattik kishilarga xos. Ular odatda kaltafaxm, kupincha kupol, keskin bulishadi. Katiyatlik bunday kishilarning fe’l-atvorida yakkol kurinib turuvchi xususiyatdir. Boshkalar bilan dangapiga, ruyirost muomala kilishadi. Kvadrat yuzli kishilar muvaffakiyatga erishishga nixoyatda uch. Garchi uzlari zur berib etakchilikka intilishsa xam, ulardan yaxshi ijrochilar chikadi... Shunday yuzli ayollar esa xukmronlikka intiladi.
Yumalok shaklli yuz Yaponiyada ochik kungillik, muloyimlik, tinchliksevarlik ramzi deb xisoblanadi. Shunday yuzli kishilar kupincha shirin ovkatlar shinavandasi buladi. Maishiy kulayliklarni, dilkash davrlarni yaxshi kurishadi, shon-shuxratga intilishmaydi. Lekin ayni vakgda bunday odamlarga izzat talablik xissi xam yot emas. Yumalok yuzli odam, boz ustiga kanshari baland, yonokdari turtib chikkan, kuzlari chaknab turgan bulsa - maksadga intiluvchandir. Fiziognomistlarning fikricha, bunday kishilardan ajoyib etakchilar va sarkardalar etishib chikadi.


N. Oripova. «Avtoportret».

Yapon fiziognomikasi yosh alomatlari sistemasiga asoslanadi. Asosiy xayotiy alomatlar (kosh, kuz, burun, ogiz, quloq) kabi yuz shakllari xam yoshni xisobga olgan xolda baxolanadi. Shu bone yuzni ukishga kirishishdan avval kishining yoshini, albatta, anikdab olish tavsiya etiladi. Bundan tashkari, operastiya, chandik, kosmetika tufayli kishi yuzining ayrim kismlari uzgarishi mumkinligini xam xisobga olish talab kilinadi. Bu urinda urganilayotgan odamning xatti-xarakatidagi uzgarishlarni baxolash usullari yordamga keladi. Kishining kulgusi, imo-ishoralari, gavdasini kanday tutishiga e’tibor berish kerak deb xisoblanadi.

Yaponlarning yuzida bir nikob bor desak kulgu uning ortiga yashiringan fe’l-atvor xususiyatlarini kurishga imkon yaratadi. Imo-ishora kishilarning muayyan kechikmalaridan ogox kiladi, ularning xarakteriga doyr kushimcha ma’lumotlar beradi. Gavda xolati esa, aksari xollarda, kishi ruxiyatining uta yashirin xususiyatlarini kursatadi.
Birolgi-alomatlarning barini tushuna olish, tugri tapkin eta bilish, yapon fiziognomistlarining fakricha, u kadar oson ish emas. Yaponiyada san’atning boshka barcha turlari katorida yuzni ukish san’ati xam tirishkoklik va sabr-tokat bilan, uzok vakt davomida Urganiladi.