Маъруза матни Ҳаётга қарши жиноятлар

Jazo tizimi qanchalik mukammal bo‘lmasin, agar u to‘g‘ri 
tayinlanmasa va oqilona ijro etilmasa, samarasiz bo‘lib qolaveradi. Jazoni 
tayinlashda eng asosiy prinsip differensiatsiya bo‘lishi lozim. Bu o‘rinda gap 
bir xil jinoyat uchun shaxslarga turli jazolar tayinlanishi mumkinligi haqida 
ketmoqda. Jazo tayinlashda ushbu prinsipga rioya qilinishi adolatli jazo 
tayinlanishining yagona kafolati hisoblanadi.

---

202 
бўлиши мумкин. Дунёнинг кўплаб давлатлари бундай 
тизимни аллақачон тушуниб етган ва улар бундай усулни 
бир неча йилдирки муваффақият билан қўллаб 
келишмоқда. Жазони ижро этиш жараёнида жазонинг 
мақсадлари тўла ўз аксини топиши ҳам ўта муҳим масала 
ҳисобланади. Яъни бунда жиноят содир этган шахс, 
қилмиши учун, энг аввало, жазоланиши, айни вақтда 
тарбияланиши лозим. Жазо ижроси механизми шундай 
бўлиши керакки, бунда ушбу ҳар иккала мақсад ўзаро 
муштарак ва ҳамоҳанг бўлмоғи лозим.
Айнан ана шундай ҳолатда давлат жазо сиёсати
орқали жиноятчиликка қарши курашади. Бироқ шуни 
унутмаслик керакки, жазо (у оғир ёки енгил бўлишидан 
қатъи назар) жиноятчиликка қарши курашда фақатгина 
муайян даражадагина таъсир қилади. Ҳатто оғир жазо 
босими остида ҳам жиноятчиликни олдини олишга 
эришиш мушкул. 
Ушбу ҳолатлар ҳисобга олиниб ишлаб чиқилган ва 
олиб бориладиган жиноят-ҳуқуқий сиёсат ҳам (жазо 
сиёсати) мунтазам тарзда ислоҳ қилинишга муҳтож. 
Бунда асосий эътибор қонунни ўзгариб борувчи замон 
талабларига 
мослаштириб 
бориш, 
қонунчиликни 
такомиллаштириб 
бориш, 
жиноят 
ҳуқуқининг 
социологиясини ишлаб чиқишга қаратилмоғи лозим. 
Фақат 
шундагина 
кўзланган 
мақсадга 
эришиш 
имкониятлари очилиши мумкин. 

---

2.) Жиноий жазо шакллари: асосий, қўшимча, ва 
аралаш турдаги жазолар. 
Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 
43-моддасига биноан, асосий жазоларга қуйидагилар 
киради: жарима; муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш; 
мажбурий жамоат ишлари, ахлоқ тузатиш ишлари; 
хизмат бўйича чеклаш; озодликни чеклаш; интизомий 
қисмга жўнатиш; озодликдан маҳрум қилиш; умрбод 
озодликдан маҳрум қилиш жазоси. Маҳкумларга асосий 
жазолардан ташқари қуйидаги қўшимча жазолар ҳам 
қўлланилиши мумкин: муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш; 
ҳарбий ёки махсус унвондан маҳрум қилиш. Хизмат 
бўйича чеклаш ёки интизомий қисмга жўнатиш 
тариқасидаги жазолар фақат ҳарбий хизматчиларга 
нисбатан қўлланилади. Муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш 
фақат асосий жазо сифатидагина эмас, балки қўшимча 
жазо тариқасида ҳам қўлланилиши мумкин.