Ma’ruza mashg’ulotlari materiallari 1-Mavzu: Kirish. Biologiya o`qitish uslubiyoti –pedagogik fan. Reja

3- Mavzu: Sharq yuq’onish davri va ta’lim tarbiya masalalari.Jadidchilik harakatida ta’lim va tarbiya.

R e j a.

1.Sharq uyg’onish davr va ta’lim-tarbiya masalalari.

2.Jadidchilik xarakatida ta’lim va tarbiya

3.Hozirgi zamon biologiya o‘qitish metodikasidagi ishlayotgan olimlarning fanning rivojiga qo‘shgan xissalari.

4.O‘zbekiston Respublikasi olim – metodistlarning biologiya o‘qitish metodikasi fanidagi yutuqlari, qilingan kashfiyotlar va metodik qo‘llanmalar.

19 – 20 asrlarda Turkistonda tabiatshunoslikni o’qitilishi. O’rta Osiyoda tabiatshunoslikni o’qitishning metodikasi fanining paydo bo’lishi va rivojlanishi asosan 20 – asrga to’гri keladi. Garchi bu yerlarda jaxonga mashxur bo’lgan Beruniy, Farobiy, Ibn Sino kabi q’omusiy olimlar yashab ijod etgan bo’lsalarda, bu allomalarning tabiat oq’itishga oid qarashlari yetarli o’rganilgan emas. Turkistonda tabiatshunoslikka bo’lgan qarashlari biz zardushtiylikni muqaddas kitobi «Avesto» saxifalaridan topamiz. Bu kitobga sharqning birinchi faylasufi. donishmandi Zardusht (589 – 512 y) asos solgan. «Avesto» 1200 bobdan iborat bo’lib, u hayotning barcha soxalari bo’yicha ma'lumot beradigan ulkan kitobdir. Unda Markaziy Osiyo xalqlarining eng qadimgi urf – odatlari, qushiqlari, dexqonchilik, chorvachilik, xunarmandchilik, savdo – sotiqda bulgan qarashlar mavjud. Bugina emas, Avesto saxifalarida jugrofiya, falakiyot, tibbiyot; biologiya va boshqa fanlarga doir materiallar bor. Ayniqsa kitobda tabiatshunoslikka e'tibor kuproq berilgan. Tabiatshunoslik materiallari tibbiyot va ekologiyaga oid yuriqlarda uz aksini topadi, jumladan, turli kasalliklar va ularning oldini olish, davolash, , ayrim qonunlar shaklida bayon etiladi. Avestoning ekologiya masalalari buyicha yuriqlari ibratlidir. Bu yuriqlarda yer, suv, xona, badan va kiyim kechaklarni ovqatlarni toza saqlash uqtiriladi. Inson yoki xayvonlar uligi tushgan soy, arik, quduklarni bir necha marotaba obdon tozalash talab etiladi. Pashshalar,qushlar orqali yuqadigan kasalliklar uy xayvonlarini saqlash, muxofaza etishga oid kursatmalar, badan tarbiya masalalari, dorivor usimliklar va ulardan foydalanish kabi bir qator masalalarga xam urin beriladi.

«Avesto» mukaddas kitob bulganligi sababli usha davrdan yoshlarga ta'lim tarbiya berishda unga shubxasie amal kilingan. Demak Markaziy Osiyoda kadimdan tabiatga bulgan karashlar uz moxiyatiga kura ilmiy yunalishiga asoslanib, yoshlarga ta'lim berishda undan ogishmay foydalanilgan.

Urta Osiyo turli fanlar rivojlanib endi dunyoga tanilgan, komusiy olimlar barakali mexnat qilib kelgan bulsalarda, bu qobiliyatlarning tabiatshunoslikni uqitish metodikasi xaqidagi fikrlari yetarli urganilmagan.

Urga Osiyolik komusiy olimlar o’z asarlarida «Komil inson» tarbiyalash masalalariga jiddiy e'tibor berganlar. Ayniqsa ular fanning jamiyat xayotiga axamiyatini yaxshi qushganlar. Shu boisdan allomalar «Komil inson» tarbiyasida maxoratli uquvchilar bulgan deb ayta olamiz.