Ma’ruza mashg’ulotlari 3-semestr 2- kurslar uchun prezentatsiya

2. STATISTIK KUZATISH USLUBIYATI 
 
REJA: 
1.2.1.
 
Statistik kuzatish mohiyati va uning oldiga qo‘yiladigan talablar 
1.2.2.
 
Statistik kuzatish dastur–uslubiy va tashkiliy masalalari 
1.2.3.
 
Statistik kuzatish turlari va usullari 
1.2.4.
 
Statistik kuzatish xatolari va ularni aniqlash yo‘llari 
Таянч иборалар: 
statistik kuzatish mohiyati va uning oldiga qo‘yiladigan talablar, kuzatish 
ob’yekti va subyekti, statistik kuzatishni tayyorlash uslubiyati, statistik kuzatish turlari. 
1.2.1. Statistik kuzatish mohiyati va uning oldiga qo‘yiladigan talablar 
Ommaviy jarayonlarni statistika jihatidan o‘rganish, ya’ni bir turli hodisalar va ularning 
belgilari orasidagi bog‘lanishlarni miqdoriy ifodalab ularning to‘plarida namoyon bo‘ladigan 
statistik qonuniyatlarni aniqlash uchun dastlab ular haqida, o‘rganilayotgan obektlar to‘g‘risida 
boshlang‘ich 
ma’lumotlar 
yoki 
boshqa 
so‘z 
bilan
to‘plash kerak. Mana shu jarayon statistik kuzatish deb ataladi. 
Kuzatish so‘zi quyidagi lug‘aviy ma’noga ega: 
Statistik kuzatish ommaviy hodisalarni, jarayonlarni sinchiklab tekshirish uchun ular haqida 
boshlang‘ich materiallarni to‘plashdir. Uo‘rganilayotgan obektlarni va ularning unsurlarini hisobga 
olish bilan bog‘liq. Hisob – bu biror predmet miqdorini sanab yoki o‘lchab aniqlash, biror kimsa 
yoki narsa mavjud miqdorini belgilash uchun maxsus hujjatda u haqidagi ma’lumotlarni qayd qilish. 
Statistik kuzatish va uning natijasida to‘planadigan ma’lumotlar uchta talabga javob berishi 
kerak, ya’ni: 1) aniqlik va to‘g‘rilik; 2) to‘liqlik va har taraflamalik; 3) taqqoslamalik, solishtirmalik.
Aniqlik – bu ma’lumotlarni real hayotiyligi, haqiqatga to‘la mos kelishi. Butun statistik 
kuzatish uslubi, uni tashkil etish va amalga oshirish yo‘li ma’lumotlarning aniqligini ta’minlashga 
qaratilgan bo‘lishi kerak.
O‘rganish uchun belgilangan obektlarning ayrimlari kuzatishdan tushib qolsa, yoki ayrim 
belgi qayd qilinmay qolsa, ma’lumotlar ham to‘liq bo‘lmaydi va ishonchsizlik tug‘diradi. Iqtisodiy 
nazariya va statistikada yashirin iqtisodiyot degan tushuncha bor. U ma’lum maqsadni ko‘zlab 

---

iqtisodiy faoliyat natijalarini hisobdan yashirish, faoliyatning o‘zini ham yashirincha amalga 
oshirishni anglatadi. Demak, bu holda statistik kuzatish barcha ho‘jalik yurituvchi sub’ektlarni, 
hamma iqtisodiy faoliyat turlari va birliklarini, ularning natijalarini qamrab olmaydi. Oqibatda 
ma’lumotlar to‘liq bo‘lmaydi.