Машғулот якуни: 1. Фаол иштирок этган таълим олувчиларни баҳолайди ва рағбатлантиради.
Уйга вазифани берилиши: 2. Келгуси машғулотга вазифа ва уни бажариш юзасидан йўриқнома беради.
Баҳолари билан танишади
Топшириқни ёзиб оладилар
Визуал материаллар.
Ҳайдовчиларнинг иш ва дам олиш тартиби Ҳайдовчилик касби, энг мураккаб касблардан бири бўлиб, доимий хавф хатар билан боғлик. Ҳайдовчи мехнатининг мураккаблик даражасини, автомобиль бошқариш жараёнида унга таъсир этувчи турли хил ҳолатлар ва уларни бартараф этиш учун кўриладиган чора-тадбирлар билан баҳолаш мумкин. Автомобилни бошқариш жараёни кетма-кет содир этиладиган занжирли реакцияга ўхшайди. Яъни кетма-кет учраб турадиган светофор ишоралари товушли ишоралар, йўл чизиқлари ва белгилари, бошқа ҳайдовчиларни ҳатти ҳаракатлари кабиларга ҳайдовчи ўз вақтида амал қилиши лозим.
Ҳайдовчи реакциясининг турғунлиги фақат унинг жисмоиий хусусиятларига боғлиқ бўлмасдан, балки чарчаш даражасидан ҳам боғлиқ бўлади. Ана шу нуқтаи назардан қараганда ҳайдовчининг иш ва дам олиш тартибига риоя қилиш авариясиз ишлашнинг мухим омилларидан бири ҳисобланади.
Ҳайдовчининг иш тартиби унинг иш жадвали ва графигини ҳисобга олган холда хафтада 40 соат белгиланган. Кунлик иш вақтининг узунлиги олти кунлик иш ҳафтасида 7 соатдан ошмаслиги, дам олиш куни олдиндан эса 6 соат бўлиши керак. Кечки пайтда ишлаганда иш муддати бир соатга қисқаради. Соат 22 дан 6 гача кечки иш вақти ҳисобланади. Иш тартибини корхона маъмурияти касаба уюшмаси билан келишилган ҳолда белгилайди.
Ишлаб чиқариш хусусиятини ҳисобга олганда айрим ҳайдовчилар тоифаси томонидан кунлик ва ҳафталик иш тартибига риоя қилиш имкони бўлмаса ойлик иш вақтини белгилаш мумкин. Ҳайдовчиларнинг иш тартиби 10 соатгача бўлиши мумкин, вазирлик рухсати ва марказий соха касаба уюшмаси билан келишилган ҳолда 12 соатгача рухсат этилади.
Амалдаги конунларга асосан хайдовчиларга иш вақти давомида дам олиш ва овқатланиш учун танаффус, кунлик, сменалараро дам олиш, хафталараро дам олиш куни, байрамларда дам олиш куни йиллик асосий таътил, қонунда кўрсатилган холатларда қўшимча таътилдан иборат.
Ҳайдовчи ишни бошлаганидан 4 соат ўтганда тушлик овқатланиш учун вақт режалаштирилган бўлиши керак. Тушликнинг вақти 30 дақиқадан 2 соатгача қилиб белгиланади.
Шаҳарлараро йўналишда ишловчи хайдовчиларнинг иш вақтининг давомийлиги бир хафтадан ошадиган бўлса, уларнинг асосий иш жойига қайтганларидан кейин дам (ортиқча ишлаган вақти учун олинган дам олиш куни) олишлари керак.
Кун давомидаги иш вақтида алмашиб ишлайдиган ҳайдовчилар учун ишнинг бошланиш ва охири жадвалга асосан бўлади.
Ҳайдовчининг иш вақти табель, йўл варақаси ва бошқа хужжатлар асосида хисобланади. Ҳайдовчининг иш вақтини бошланиши корхонага белгиланган вақтда келиши, тугаши эса автомобилни сақлаш жойига қўйиши билан ҳисобланади. Иш вақтидан ортиқча ва жадвалга асосан ишдан бўш вақтдаги иши ортиқча иш хисобланиб белгиланган тартибда қўшимча иш хаққи тўланади. Ҳайдовчиларга ортиқча иш бошқа имконият бўлмаган тақдирда бўлиши ва у касаба уюшмаси розилиги билан рухсат этилади. Ортиқча иш вақти 2 кун давомида 4 соатдан йил давомида эса 120 соатдан ошмаслиги керак. Байрам кунлари ишлаганлиги учун икки баровар иш хаққи тўланади.
Ҳайдовчининг иш тартиби унинг иш жадвали ва графигини ҳисобга олган холда хафтада 40 соат белгиланган. Кунлик иш вақтининг узунлиги олти кунлик иш ҳафтасида 7 соатдан ошмаслиги, дам олиш куни олдиндан эса 6 соат бўлиши керак. Кечки пайтда ишлаганда иш муддати бир соатга қисқаради. Соат 22 дан 6 гача кечки иш вақти ҳисобланади. Иш тартибини корхона маъмурияти касаба уюшмаси билан келишилган ҳолда белгилайди.
Ишлаб чиқариш хусусиятини ҳисобга олганда айрим ҳайдовчилар тоифаси томонидан кунлик ва ҳафталик иш тартибига риоя қилиш имкони бўлмаса ойлик иш вақтини белгилаш мумкин. Ҳайдовчиларнинг иш тартиби 10 соатгача бўлиши мумкин, вазирлик рухсати ва марказий соха касаба уюшмаси билан келишилган ҳолда 12 соатгача рухсат этилади.
Амалдаги конунларга асосан хайдовчиларга иш вақти давомида дам олиш ва овқатланиш учун танаффус, кунлик, сменалараро дам олиш, хафталараро дам олиш куни, байрамларда дам олиш куни йиллик асосий таътил, қонунда кўрсатилган холатларда қўшимча таътилдан иборат.
Ҳайдовчи ишни бошлаганидан 4 соат ўтганда тушлик овқатланиш учун вақт режалаштирилган бўлиши керак. Тушликнинг вақти 30 дақиқадан 2 соатгача қилиб белгиланади.
Шаҳарлараро йўналишда ишловчи хайдовчиларнинг иш вақтининг давомийлиги бир хафтадан ошадиган бўлса, уларнинг асосий иш жойига
қайтганларидан кейин дам (ортиқча ишлаган вақти учун олинган дам олиш куни) олишлари керак.
Кун давомидаги иш вақтида алмашиб ишлайдиган ҳайдовчилар учун ишнинг бошланиш ва охири жадвалга асосан бўлади.
Ҳайдовчининг иш вақти табель, йўл варақаси ва бошқа хужжатлар асосида хисобланади. Ҳайдовчининг иш вақтини бошланиши корхонага белгиланган вақтда келиши, тугаши эса автомобилни сақлаш жойига қўйиши билан ҳисобланади. Иш вақтидан ортиқча ва жадвалга асосан ишдан бўш вақтдаги иши ортиқча иш хисобланиб белгиланган тартибда қўшимча иш хаққи тўланади. Ҳайдовчиларга ортиқча иш бошқа имконият бўлмаган тақдирда бўлиши ва у касаба уюшмаси розилиги билан рухсат этилади. Ортиқча иш вақти 2 кун давомида 4 соатдан йил давомида эса 120 соатдан ошмаслиги керак. Байрам кунлари ишлаганлиги учун икки баровар иш хаққи тўланади.
