Ma'ruza konstitutsiya doc

dekabr. O’zbekiston yangi Qonunlari 7-soni T. “Adolat”  1993 yil. 
4.  I.A. Karimov “O’zbekiston XXI asrga intilmoqda”. T. “O’zbekiston”. 1998 
yil.  
5.  “O’zbekiston Respublikasini Vazirlar mahkamasi to’g’risida”gi qonun 1993 
yil 6 may. O’zbekistonning yangi qonunlari 6-son. T. “Adolat” 1994 yil.  
Huquq va erkinliklar kafolatlari tushunchasi 
Davlat mustaqilligini qo`lga kiritib, O`zbekiston rivojlangan huquqiy demokratik 
davlatni barpo qilish va adolatli fuqarolik jamiyatni shakllantirish yo`lini tanladi. 
Demokratik  fuqarolik  jamiyatni  qurishni  maqsad  qilib  qo`ygan  har  qanday 
davlatning  demokratlashuviga  xos  xususiyatlarni  ko`rsatuvchi  shartlaridan  biri  inson 
huquq  va  erkinliklarining  qonunlarda  to`liq  belgilanishi  hamda  ularning  ta'minlanishi 
uchun  shart-sharoitlarning  yaratilishi  bilan  belgilanadi.  O`zbekistonda  huquqiy 
demokratik  davlatni  qurishdan  asosiy  maqsad  —  ushbu  davlatda  yashovchi  har  bir 
fuqarolarning huquq va erkinliklarini to`la ta'minlashdan iboratdir. Tarixiy tajriba shuni 
ko`rsatadiki,  inson  huquq  va  erkinliklarini  Konstitutsiya  va  qonunlarda 
mustahkamlanishi  muhim  ahamiyatga  egadir,  ammo  ularni  amalga  oshirishning 
kafolatlangan, himoyalangan imkoniyatlari bo`lmasa, ular quruq gapligicha qolib ketadi. 
Bunga  yorqin  misol  totalitar  tuzum  hukmronlik  qilgan  sobiq  ittifoq  qonunlarida  ham 
fuqarolarning ko`plab huquq, erkinliklari juda chiroyli qilib yozib qo`yilgan edi. Biroq 
ular hayotda amalga oshmay qoldi. Chunki kommunistik mafkura ko`p jihatdan sinflar, 
davlat  to`g`risida  qayg`urib  «inson»ni  esdan  chiqargan  edi.  Uz  istiqlol  va  erkin 
taraqqiyot  yo`lini  tanlab  olgan  O`zbekistonda  qisqa  davr  ichida  insonning  huquq  va 
erkinliklarini  to’la  amalga  oshirish  yulida  diqqatga  sazovor  ishlar  qilindi.  Inson 
manfaatlarini  ta'minlash  davlatimizning  eng  ustuvor  vazifalaridan  biriga  aylandi. 
Mamlakatimizda insonning huquq va erkinliklari to`g`risida 100 dan ortiq qonunlar, 200 
dan  ortiq  qonun  osti  aktlari  qabul  qilindi.  Inson  huquqlarini  himoya  qilish 
Konstitutsiyaning  bosh  g`oyasi  va  maqsadi  hisoblanadi.  Inson  huquq  va  erkinliklari 
kafolatlarining mazmun mohiyatini to`la tushinish uchun avvalo kafolat tushunchasiga 
to`xtalmoq  zarurdir.  O`zbek  tilining izohli  lug`atida  bayon  etilishicha:  «Kafolat»  so`zi 
bu  —  mas'uliyatni,  javobgarlikni  o`z  zimmasiga  olgan  holda,  ishontirish,  kafillik, 
ta'minlash»  ma'nosini  bildiradi.  Kafolat  —  bu  fuqarolarga  qonunda  belgilab  qo`yilgan 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
51 
huquq  va  erkinliklarni  amalga  oshirilishini  ta'minlashga  yordam  beradigan  vositalar, 
usullar va shart-sharoitlardir. 
Inson  huquq  va  erkinliklarining  huquqiy  kafolatlari  deyilganda  shaxslarning 
Konstitusiyada belgilab qo`yilgan huquq va erkinliklarini amalda haqiqiy bajarish uchun 
zarur  sharoit  va  barcha  imkoniyatlarni  yaratish  tushuniladi.  Kafolat,  kafolatlash  bu  - 
Konstitutsiya,  qonunlarda  ko`rsatilgan  imkoniyatlarni  hayotda  amalga  oshirish,  huquq 
va erkinliklarga ega bo`lish demakdir. Fuqarolarning huquq va erkinliklarini kafolatlash 
Konstitutsiyada  ko`rsatilgan  huquq  va  erkinliklarga  egalik  qilish  bilangina 
cheklanmasdan, ulardan to`liq foydalanish va ularni har qanday noqonuniy buzilishdan 
muhofaza  qilish  hamdir.  Konstitutsiyamizning  mohiyati  insonga  munosib  uayot 
sharoitlarini  yaratish,  uni  baxtli  qilishdan  iborat.  U  jamiyat  va  uning  a'zolari  oldidagi 
buyuk  maqsadlar  qo`yadi.  Ana  shu  ezgu  maqsadga  erishishning  yo`llarini  o`zida 
mujassam  etadi.  Shu  o`rinda  davlat  oila  va  jamiyat  manfaatlari,  sodda  qilib  aytsak, 
davlat  va  inson  manfaatlari  uyg`unlashib  borgan  sari  jamiyat  rivojlanib,  olg`a  siljib 
boradi. 
Konstitutsiyaning  asosiy  huquqiy  hujjat  sifatidagi  qimmati  shundaki,  u  jamiyat 
a'zolarining tengligini qayd etadi, unga kafolatlar beradi. Huquqiy kafolatning mohiyati 
davlat,  uning  organlari  va  mansabdor  shaxslar  fuqarolarning  huquqlarini  va 
erkinliklarini amalga oshirish uchun shart-sharoit yaratish, ularni amalga oshirish uchun 
doimiy  ravishda  zarur  vositalar  bilan  ta'minlanishda  ifodalangan  burchida  namoyon 
bo`ladi.  O`zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasi  insonlarga  ma'lum  huquq  va 
erkinliklarini mustaukamlab berish bilan birga ularni to`liq amalga oshirish uchun: 
1 iqtisodiy; 
2 siyosiy va huquqiy kafolatlar bilan ta'minlaydi. 
Iqtisodiy  sohadagi  kafolatlar  shundan  iboratki,  O`zbekiston  Respublikasi 
Konstitutsiyasi  va  qonunlarida  ko`rsatilgan  va  jamiyatning  iqtisodiy  negizini  tashkil 
etuvchi  mulk  shakllarining  xilma-xilligidir.  Hamda  barcha  mulk  shakllarining  teng 
huquqliligini  va  huquqiy  jihatdan  barobar  muhofaza  etilishini  kafolatlaydi.  Siyosiy 
huquq  va  erkinliklarning  kafolatlanganligi  shundan  iboratki,  Konstitutsiyaga  binoan 
xalq  davlat  uokimiyatining  birdan-bir  manbai  ekanligi;  davlat  uokimiyati  tizimi 
uokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga bo`linish prinsipiga 
asoslanganligi;  O`zbekistonda  ijtimoiy  hayotning  siyosiy  institutlar,  mafkuralar  va 
fikrlarning  xilma-xilligi  asosida  rivojlanishi;  hech  qaysi  mafkura  davlat  mafkurasi 
sifatida o`rnatilishi mumkin emasligidir.