maruza. Kirish. Neft va gaz geologiyasi soat

2-amaliy mashg‘ulot. Shtangali chuqurlik nasoslari konstruksiyalavrini o‘rganish
1. Shtangali chuqurlik nasoslari umumiy sxemasi va uning elementlari vazifalari

Jahon neft qazib olish sanoati hozirgi paytda juda ko‘plab xarakatdagi neft quduqlari mavjud bo‘lib, ularning 90% iga yaqini mexanizatsiyalashgan usullarda ishlatiladi. Bunday usullarga neft quduqlarini ishlatishda asosan elektr markazdan qochma nasos qurilmalaridan va shtangali chuqurlik nasoslari (SHCHN) dan foydalanish texnologiyalari keng tarqalgan.
Neft konlaridan foydalanishning 2020 yilgach bashoratlari shuni ko‘rsatadiki, mavjud neft quduqlarini ishlatishning markazdan qochma nasosli qurilmalardan foydalanishi asta sekin kamayib boradi va SHCHN yordamida quduqlarni ishlatish texnologiyasi o‘sib boradi (1.1-Jadval).
1.1-Jadval
Jahonda neft qazib olish usullarining taqsimlanishi
№
Neft quduqlarini ishlatish usuli
Yillar bo‘yicha soni

1975
1988
2009
2020

1
Markazdan qochma nasosli qurilma yordamida
43
57
71
50

2
SHCHN yordamida
32
27
19
25

3
Favvora
17
10
4
10

4
Gazlift
7
4
3
5

5
Boshqa usullar
1
2
3
10


Hozirgi paytda neft quduqlarini SHCHN yordamida ishlatish jahonda umumiy neft quduqlariga nisbatan 20% ni, Rossiyada 40% ni, O‘zbekistonda esa 80% dan yuqorini tashkil etadi.
Yuqorida keltirilgan jadval tahlillari natijasida shunday xulosa qilish mumkinki, neft quduqlarini ishlatishning markazdan qochma nasosli qurilmalardan foydalanish usuli asta sekin qisqarib boadi va quduqlarni ishlatishda SHCHN dan foydalanish usuli o‘sib boradi. Bu holat ayniqsa yuqori qovushqoqli neft quduqlarini, kichik diametrli gorizontal quduqlarni hamda yuqori gaz omilli quduqlarni ishga tushirishda muhimdir.
Ma’lumki neft quduqlarini ishlatishning oxirgi bosqichida albatta SHCHN dan foydalangan holda quduqlarni ishlatish davom ettiriladi va quduq mahsulotlarining suvlanganlik darajasi oshib boradi. Neft quduqlarining 30 t/kun gacha debitida quduq tubida suv ustuni orqali perforatsiya oralig‘idan nasos plunjeri qabul qiladigan oraliqgacha asosan neft tomchilari ko‘tarilib boradi. Quduq suvlangalik darajasining oshishi natijasida uni ishlatishning samarali usuli SHCHN yordamida ishlatish hisoblanadi.
SHCHN chuqurligi 3000 m va undan chuqurroq bo‘lgan quduqlardan bir necha kilogrammdan yuzlab tonnagacha mahsulot olishni ta’minlaydi. Asosan SHCHN dan foydalanish o‘rta debitli (30-40 t/kun gacha) va kam debitli (1 t/kun gacha) chuqur neft quduqlarida yo‘lga qo‘yilgan.