Maruza ka ki

RAID-massivlar
(RAID - Redundant Array of Independent Disks, rus tilda - 
избыточный
массив
независимый
дисков
) - alohida-alohida ishlaydigan disklardagi qo‘shimcha massiv 
yoki SLED-disk (Single Large Expensive Disk, rus tilida - 
один
большой
дорогостоящий
диск
) – bitta katta xajmli qimmat disk. RAID-massivlar iborasini 
boshqacharoq qilib – magnitli disklar asosida qurilgan ma’lumotlarni tezkor kiritish-
chiqarish qurilmasi, deb ham atashimiz mumkin. Protsessorlarning ishlash tezliklari 
bilan, magnitli disklarga ma’lumotlarni yozish-o‘qish tezliklari orasidagi farq 
kattalashaverdi. 80-yillarning oxirlariga kelib (1988 yili) diskli xotiraning tezkorligini 
va ishonchliligini oshirish imkonini beruvchi - RAID-massivlar g‘oyasini amalga 
oshirish yo‘llari, ya’ni ushbu xotirani tashkil qilishning bir necha xil variantlari (6-ta) 
taklif qilindi (2.19-rasm). 
Bunda, protsessorlarning tezkorligini oshirishda qo‘llanilgan ma’lumotlarni 
parallel ishlash texnologiyalarini, diskli xotirani tashkil qilishda ham qo‘llashni amalga 
oshirish maqsad qilib qo‘yildi. Buning uchun bir nechta – 4, 5, 7 yoki 8-ta SCSI-
disklari birlashtirilib, operatsion tizim tomonidan RAID-massiv yoki SLED-disk, 
yagona disk sifatida boshqarish yo‘lga qo‘yildi. SCSI-disklar to‘plami odatda serverlar 
yonida o‘rnatilgan bo‘lib, yagona RAID-kontroller tomonidan boshqariladi. 
Ma’lumotlar RAID-massivga ko‘chirib olinadi, so‘ngra esa ular bilan odatdagi 
yozish-o‘qish amallari bajariladi. RAID-massivlarda ma’lumotlarni taqsimlanishining 
turli xil variantlari 2.19-rasmda keltirilgan. Ular 0, 1, 2, 3, 4 va 5-sath RAID-massivlari 
deb ataladi, ammo bu erda sath so‘zi o‘rniga, variant so‘zini ishlatish to‘g‘riroq bo‘lar 
ekan. 
CD va DVD disklar: CD-ROM (Compact Disc-Read Only Memory, rus tilida - 
постоянная
память
на
компакт
-
диске
) – kompakt diskda joylashgan doimiy xotira. 
CD-R (CD-Recordable, rus tilida - 
записываемый
компакт
-
диск
) – yozish 
mumkin bo‘lgan kompakt disk. 2.20-rasmda kompakt diska yozish sxemasi keltirilgan. 
CD-RW (CD-ReWritable, rus tilida - 
перезаписываемый
компакт
-
диск
) – 
ma’lumotlarni o‘chirib qayta yozish mumkin bo‘lgan disk. 

---

2.19-rasm. RAID-massivlarni tashkil qilishning bir necha xil variantlari 
DVD (Digital Video Disk, rus tilida - 
цифровой
видеодиск
) – raqamli video 
disk, yoki Digital Versatile Disk (rus tilida - 
цифровой
многоцелевой
диск
) – raqamli 
ko‘p maqsadli disk. Ushbu disklarga yozishda qizil rangli lazer qo‘llaniladi va ularning 
quyidagi xillari mavjud: 

---

2.20-rasm. Kompakt diskka yozish sxemasi. 
1.Bir tomonli bir qavatli disklar – 4,7 Gbayt. 
2.Bir tomonli ikki qavatli disklar – 8,5 Gbayt. 
3.Ikki tomonli bir qavatli disklar – 9,4 Gbayt. 
4.Ikki tomonli ikki qavatli disklar – 17 Gbayt. 
Blu-Ray – ma’lumotlarni yozish uchun ko‘k rangli lazer qo‘llaniladigan DVD-
disk. Bu xildagi disklarning bitta tomoniga 25 Gbaytgacha xajmdagi ma’lumotlarni 
yozish mumkin, ikki tomonli diskning xajmi esa 50 Gbayt bo‘ladi. Ma’lumotlarni 
uzatish tezligi 4,5 Mbit/sek.