|
Dispers sistemalarning turlari. 1nm=1×10-9 m.
Dispers sistemalarni va kolloid eritmalarni maxsus kolloid fani kursida batafsil tiladi. Shuning uchun biz haqiqiy (chin) eritmalar haqida tushunchalar beramiz.
O`z agregat holatini eritmaga o`tkazadigan modda erituvchi hisoblanadi. Eritma bir jinsli sistema bo`lgani uchun mikroskop va ko`z bilan eritma ichidagi erituvchi va erigan modda zarrachalarini ko`rib bo` lmaydi.
Ba’zi moddalar erituvchida chegarasiz erishi mumkin: sulfat kislota va spirt suvda chegarasiz erishi mumkin. Lekin juda ko`pchilik moddalar ayni temperaturada ma’lum bir miqdorda eriydi. Masalan, uy temperaturasida osh tuzining suvdagi eritmasida NaCl ning miqdori hech qachon 26,48% dan ortmaydi.
Eritmalar tarkibining o`zgarruvchanligi ularni mexanik aralashmalarga yaqin deb qarash mumkin. Lekin ularning bir jinsliligi va ko`p holatlarda eruvchanlikning ma’lum chegaradan oshmasligi eritmalarni kimyoviy birikmalarga yaqinlashtiradi. Shunday qilib, eritma mexanik aralashma bilan kimyoviy birikma orasidagi oraliq holatni egalaydi. Moddalar eritilganda erigan modda erituvchi orasida tarqaladi. Agar biror erituvchiga qattiq modda solinsa, qattiq moddaning sirtqi qavatidagi zarrachalari sekin- asta sirtdan uziladi va erituvchining butun hajmi bo`ylab tarqaladi. Eritmada: cho`kma- erigan modda muvozanat hosil bo`lgan eritmaning ayni tempearturadagi kontsentratsiyasi o`zgarmay qoladi. Bunday eritma to`yingan eritma deyiladi, chunki ayni temperaturada shu moddadan yana boshqa erimaydi. To`yingan eritmaning kontsentratsiyasi moddaning ayni sharoitda eruvchanligining o`lchovi hisoblanadi. Agar muayyan temperaturada eritma tarkibidagi erigan modda miqdori eritmaning to`yinish uchun kerakli miqdordan kam bo`lsa, bunday eritma to`yinmagan eritma deyiladi.
Kupchilik moddalar bir-birida (gaz - suyuklik, suyuklik-suyuklik, kattik modda - gaz, kattik modda - suyuklik) tarkaladi. Tarkalish natijasida geterogen yoki gomogen sistemalar xosil buladi.
Bir modda ichida (muxitida) ikkinchi moddaning juda kichik zarrachalar xolida tarkalishi (disperslanishi) dan xosil bulgan mikrogeterogen sistemalar dispers sistemalar deyiladi. Xar kanday dispers sistema dispers muxitdan va unda tarkalgan modda zarrachalari - dispers fazadan iborat buladi. Dispers sistemalar bir-biridan dispers muxit va dispers fazaning agregat xolati, zarrachalarning ulchami (katta-kichikligi), ya’ni disperslik darajasi bilan fark kiladi.
How can we predict whether a precipitate will form when a compound is added to a solution or when two solutions are mixed? It depends on the solubility of the solute, which is defined as the maximum amount of solute that will dissolve in a given quantity of solvent at a specific temperature. Chemists refer to substances as soluble, slightly soluble, or insoluble in a qualitative sense. A substance is said to be soluble if a fair amount of it visibly dissolves when added to water. If not, the substance is described as slightly soluble or insoluble. All ionic compounds are strong electrolytes, but they are not equally soluble.1
Disperslik darajasiga kura: dagal dispers sistemalar ( r = 100 - 10000 nm = 10 mkm) mavjud. Bunday sistemalar suspenziyalar (dispers muxit - suyulik, dispers faza - kattik modda zarrachalari) - loyka suv; unning suvdagi aralashmasi, emulьtsiyalar (dispers faza va dispers muxit - suyuklik) - bueklar, sut kabi aralashmalar kiradi. Bu dispers sistemalar noturgun sistemalar bulib vakt utishi bilan buziladi. Masalan, loyka suv ma’lum vakt tinch tursa tiniydi, ya’ni tuprok zarrachalari chukadi. Bu sistemalarga chang (kattik modda - dispers faza, xavo - dispers muxit); tutun - dispers faza va dispers muxit gazsimon moddalar; kupiklar - (dispers muxit - suyulik, dispers faza - gaz); tuman (dispers faza - suyulik -(suv), dispers muxit - xavo) xam kiradi.
Nozik dispers sistemalar yoki kolloid eritmalar. (r = 1-100 nm, yoki 0,1 - 10,0 mkm) kolloid eritmalarni boshkacha "Zollar" xam deyiladi. Kolloid eritmalar dagal dispers sistemalarga nisbatan barkarordir. Ularga kogoz kleysi (K2SiO3 yoki Na2SiO3 ning suvli aralashmasi - "suyuk shisha"), AgI, Fe(OH)3 , As2S3 - zollari misol buladi. Kolloid eritmadagi zarrachalar murakkab tarkibli bulib bu zarrachalar "MITSELLA" deyiladi.
KI va AgNO3 tuzlari eritmalari aralashuvidan xosil bulgan AgI - zolini kuyidagicha tasavvur etish mumkin.
Mitsellaning zaryadiga kura zollarni "gidrofil zolь" (musbat kolloid) ga va "gidrofob zolь" (manfiy kolloid) ga bulinadi. Bularga misollar sifatida Fe2O3 ning gidrofil zoli - {[xFe2O3]*yH2O zFe3+ * Cl-} va As2S3 ning gidrofob zoli {[xAs2S3]*zHS-*zH+} ni kursatish mumkin.
Kupchilik yukori molekulyar birikmalarning eritmalarida ular zarrachalarining ulchamlari katta bulganligi uchun bu moddalarning eritmalarini xam kolloid eritmalarga kiritiladi.
Umuman, kolloid eritmalarni olinishi, xossalari, ishlatilishi urganuvchi ximiya fanining bulimi mavjud bulib uni "kolloid ximiya" deyiladi va maxsus urganiladi. The specific heat (s) of a substance is the amount of heat required to raise the temperature of one gram of the substance by one degree Celsius. The heat capacity (C) of a substance is the amount of heat required to raise the temperature of a given quantity of the substance by one degree Celsius. Specific heat is an intensive property, whereas heat capacity is an extensive property. The relationship between the heat capacity and specific heat of a substance is (6.11)
where m is the mass of the substance in grams. For example, the specific heat of water is 4.184 J/g _C, and the heat capacity of 60.0 g of water is2
Uta nozik dispers sistemalar. Bu sistemalarda r zarracha < 10-8 sm bulib, modda ion yoki molekulalar xolida dispers muxitda tarkalgan buladi. Bu sistemalardagi zarrachalarni oddiy kuz bilan kurib bulmaydi. Uta nozik dispers sistemalarni chin (xakikiy) eritmalar xam deb aytiladi. CHin eritmalarni aloxida urganib chikamiz.3
Do'stlaringiz bilan baham: | 
