Ma’ruza bo‘yicha o‘quv materiallari mavzu: Bolalar psixologiyasi o‘quv fani sifatida

3.Bolalar psixologiyasi fanining boshka fanlar bilan alokasi.
Falsafa va bolalar psixologiyasi.
Falsafa-tabiat, jamiyat va inson tarakkiyotining eng umumiy konunlari xakidagi fan. Falsafa konunlari boshka fanlarning, shu jumladan, bolalar psixologiyasi fanining konunlari bulib xisoblanadi. Masalan, falsafa konunlari orasida dialektika ta’limotining uch konuni-karama karshiliklar birligi va kurash, miqdor uzgarishlarining sifat uzgarishlariga utish, inkorni inkor etish konunlari asosiy urinni egallaydi.
Bola taraqqiyoti xam kapama-­karshiliklar birligi va kurash, ya’ni mavjud zxtiyojlar bilan bola­ning real imkoniyatlari uptasidagi kurash natijasidir. Falsafa konunlari bolalar psixologiyasi fani uchun metodologik asos bulib xizmat kiladi.
Pedagogika va bolalar psixologiyasi.
Pedagogika-ta’lim va tarbiya konunlari, metod va usullari xakidagi fan. U ta’lim va tarbiyaning maksad va vaeifalarini, ular­ning shaxs tarakkiyoti va jamiyat xayotidagi urnini ochib beradi. Peda­gogika va psixologiya fanlarining insonga ta’lim va tarbiya berish soxasidagi xamkorligi chykur tarixga zga. Uz davrida mashxur rus peda­gogi KA. Ushinskiy pedagogika barkamol shaxs tarbiyasining rejasini ishlab chikishi uchun inson xakidagi barcha fanlarning yutuklariga taya­nishi kerakligi, bu fanlar orasida zsa psixologiya markaziy upin egallashini ta’kidlagan zdi. Bolaga ta’lim va tarbiya berishga oid va­zifalarni xal etishda pedagogika kanday qilib ta’lim-tarbiya berish kerakligini aysa, psixologiya nima uchun aynan shynday qilish kerak­ligini aniqlaydi.
Masalan, pedagogika maktabgacha yoshdagi bolalar ta’limi va tarbiyasida uyin usullaridan foydalanish kerakligini ta’kidlaydi. Psixologiya esa buning sababi ushbu yosh davrida uyin etakchi faoliyat zkanligini tyshuntiradi.
Tibbiyot va bolalar psixologiyasi.
Tibbiyot-inson salomatligi va kasalliklari, kasalliklarning ol­dini olish va ularni davolash, shuningdek, salomatlikni mustaxkamlash xakidagi fan. Tibbiyot va psixologiyaning uzaro xamkorligi natijasida psixosomatika - psixologik omillarniig sa­lomatlikka kasalliklar kelib chikishga ta’sirini upganadi. Bolalar­da uchraydigan kupgina kasalliklarning manbai psixologik xarakterga egadir. Masalan, Tadkikotlarning kupsatishicha, bronxial astma bilan ogrigan kasallarning kupchiligiga bolaligidan ota-onalari emotsiyalar­ni zrkin ifodalash, tashabbus kupsatish imkoniyatini chegaralaganlar.
Umumiy psixologiya va bolalar psixologiyasi.
Umumiy psixologiya - umumiy psixologik konuniyatlarni, psixolo­giyaning nazariy tamoyillarini, asosiy kategoriyalarini, metodlarini upganuvchi nazariy na zksperimental tadkikotlardir. Masalan, umumiy psixologiya tafakkur faoliyatining xususiyatlari, tafakkur turlari va operatsiyalari xakida umumiy tasavvurni xosil kiladi. Bolalar psixo­logiyasi esa turli yosh boskichlarida tafakkurning qanday xususiyatlar kasb ztishini, tafakkurning qanday rivojlanishini urganadi. Bundan albatta, umumiy psixologiyadagi tasavnurlarga tayanadi, uning metod­lari va kategoriyalaridan foydalanadi.
Ijtimoiy psixologiya va bolalar psixologiyasi.
Ijtimoiy psixologiya - psixologiya fanining tarmogi bulib, in­sonlarning ijtimoiy guryxlarga mansubligi bilan takozolangan xulk ­atvori va faoliyatini, shuningdek, shu ijtimoiy ruryxlarning uzini upganish bilan shyryllanadi. Bolalar psixologiyasi bola psixik ta­raqqiyotini urganar ekan, albatta, bolalar guruxi, bu guruxda bolalar urtasida amalga oshuvchi munosabatlarni z’tibordan chetda qoldirmaydi.
Bolalar psixologiyasi, ayniksa, bolaning tengdoshlari va kattalar bilan bulgan mulokoti va uning bola rivojlanishiga ta’si­rini upganishga aloxida e’tibor karatadi.
Bolalar psixologiyasi fanining yosh psixologiyasi tarkibidagi upni.
Bolalar psixologiyasi - yosh psixologiyasi fanining bulimlaridan biridir. YOsh psixologiyasining, shu jumladan, bolalar psixologiyasi­ning psixologiya fanidagi boshqa tarmoqlardan farqi shundaki, u psi­xik xodisalarniig uzini emas, balki rivojlanishi va yosh bilan bogliq ravishda uzgarishini tadqiq etadi.