Ma’ruza №7 Mavzu: Garmonik tebranishlar. Tebranma harakat haqida tushuncha. Garmonik tebranishlarning tenglamasi. Titrash. Tebranishlarni qo’shish. Tebranma harakat dinamikasi tenglamasi. Garmonik tebranma harakat energiyasi. Mavzu rejasi

Natijaviy siljish

Demak, natijaviy harakat garmonik tebranma harakatdir.

.

y

2) j₂-j₁=±p bo’lsa, u holda (7.14) ifoda (7.6 – rasm):
yoki bunda . (7.16)

3) j₂-j₁=± bo’lsa, u holda (9.14) ifoda: . (7.17)

Bu ifoda yarim o’qlar (A₁ va A₂) OX va OY o’qlar bo’yicha yo’nal- gan ellipsning tenglamasidir (9.7-rasm).

4) Agar A₁=A₂ bo’lsa, x²+y²=A²=R² aylana tenglamasi hosil bo’ladi. Natijaviy traektoriya aylana bo’ladi.

8. Umumiy holda o’zaro tik tebranishlarni qo’shsak, ularning amplitudalari, boshlang’ich fazalari va chastotalariga qarab murakkab shakllar – Lissaju shakllari hosil bo’ladi. Bu holda chastotalari bir xil bo’lgan o’zaro tik tebranishlarni qo’shilishidan hosil bo’lgan natijaviy

.



7.14 – rаsm

tenglama: x=A₁cos(wt+j₁), y=A₂cos(2wt+ ).

9.8 – rasmda va bo’lgan holdagi eng sodda Lissaju shakllari keltirilgan. Nuqta X o’q bo’ylab bir chetki holatdan ikkinchi chetki holatga o’tgunga qadar ketgan vaqt ichida Y o’q bo’ylab no’l holatidan chiqib, bir chetki holatga so’ng ikkinchi chetki holatga borib yana no’l holatga qaytishga ulguradi.

Nazorat savollari

1. 
   Tebranma harakat deb qanday harakatga aytiladi? Misollar keltiring.
   
2. 
   Garmonik va nogarmonik tebranishlar deb nimaga aytiladi va ularni grafiklari qanday bo’ladi?
   
3. 
   Garmonik harakat kinematikasining tenglamasi qanday?
   
4. 
   Garmonik harakatni harakterlovchi kattaliklarni (siljish, amplituda, davr, chastota, faza) izohlang.
   
5. 
   Fazaning fizik ma’nosini tushuntiring.
   
6. 
   Amplituda-vektor usulining mohiyatini tushuntiring.
   
7. 
   Bir xil yo’nalishdagi bir xil chastotali tebranishlarni qo’shilishidan hosil bo’lgan natijaviy tenglama qanday? Uni xususiy hollarini izohlang.
   
8. 
   Tepkili tebranish (titrash) ni izohlang.
   
9. 
   O’zaro tik tebranishlarni qo’shilishi qanday bo’ladi? Uning xususiy hollarini izohlang.