Ma'ruza №6. Mashinasozlikda aniqlik Reja: Umumiy tushunchalar. Aniqlikka erishish usullari

Ma'ruza №6. Mashinasozlikda aniqlik
Reja:
1. Umumiy tushunchalar.
2. Aniqlikka erishish usullari:
2.1. Aniqlikka erishguncha ishlov berish va o’lchash usuli.
2.2. Aniqlikka avtomatik erishish usuli.
3.Aniqlikka ta’sir etuvchi asosiy omillar.


Adabiyotlar: [ 2 ] – 26-45 betlar, [ 4 ] – 60-69 betlar.
Tayanch so’zlar: aniqlik, sinov qirindisi, o’lchash, xatolik, sozlash, aniqlikka avtomatik erishish, deformasiya, dastgoh noaniqligi, dastgoh elementlarining yeilishi, keskich asbobning yeilishi, noaniqlik.


1. Umumiy tushunchalar

Tanavor yoki detalning aniqligi deb, ularning haqiqiy o’lchamlarini ishchi chizmadagi, nusxasidagi yoki etalonidagi o’lchamlariga mos kelish darajasiga aytiladi.

Detalllarga mexanik ishlov berishda aniqlik tushunchasi deganda asosan detallarning ish chizmalariga ko'ra o'rnatilgan o'lchamlarining ishlov berish usuli bilan aniq bajarilishi, sirtlarining shakllari va o'zaro joylashuvlari standart bo'yicha o'rnatilgan qiymatlarda ta'minlanishi tushuniladi.
Mexanik ishlov berish natijasida turli omillar ta’siridan turlicha noaniqliklar va shakl xatoliklari kelib chiqadi. Masalan, bunday shakl xatoliklarni silindrik val tipidagi detallarda ko’rishimiz mumkin, silindrik sirtda bo’ylama kesimi yo’nalishi bo’yicha bochkasimon, egarsimon va konussimon shakl xatoliklari va ko’ndalang kesimi bo’yicha ovalsimon hamda ko’pqirralik shakl xatoliklari bo’ladi.
Detallarni ish chizmalari bo'yicha ishlov berishda o'lchamlarning eng yuqori va pastki chetga chiqishlari yoki yuqori va pastki chetga chiqish qiymatlari o'rtasidagi algebraik farq absalyut qiymatlarini ta'minlash muxim hisoblanadi. Шунинг учун деталларга ишлов беришда уларнинг номиналь ўлчамлардан рухсат этилган қийматлардан четга чиқишларини сақлаб қолиш ишлов бериш усулларини таъминлашнинг асосини ташкил қилади.
Detallarga mexanik ishlov berishda stanok, qo'llanilayotgan moslama, ishlov beruvchi asbob va detal konfigurasiyalarining ishlov berish va uning turlariga bog'liq ravishda ta'sirlari bo'ladi.