Ma’ruza №5 Tindirish va cho’ktirish. Reja: Cho‘ktirgichlar Tindirish uskunalari

2- rasm. Ko‘p yarusli cho‘ktirish qurilmasi
1-taqsimlash qurilmasi; 2-trubalar; 3-stakan; 4-aralashtirgich; 5- cho‘kma
chiqariladigan konus; 6- cho‘kma surgich; 7- kollektor; 8-rama.
Binolarning maydonlarini tejash maqsadida ko‘p yarusli cho‘ktirish qurilmalari
qo‘llaniladi. Bunday qurilmalar berk silindrsimon bo‘lib, konussimon asosga ega.
Konussimon to‘siqlar qurilmani balandligi bo‘yicha bir necha yaruslarga bo‘ladi.
Qurilma o‘qi bo‘yicha sekin aylanuvchi val o‘rnatilgan bo‘lib, valga taroqlar
biriktirilgan. Taroqlar konsentrlangan massani markazga yaqinlashtirish uchun xizmat
qiladi. Suspenziya taqsimlovchi qurilma orqali yaruslarga beriladi. Cho‘kma pastki
yarusdan olinadi. Ko‘p yarusli cho‘ktirish qurilmasi 2-rasmda keltirilgan bo‘lib,
qurilma taqsimlash qurilmasi
1
, trubalar
2
, stakan
3
, aralashtirgich
4
, cho‘kma
chiqariladigan konus 
5
, cho‘kma surgich 
6
, kollektor 
7
va rama 
8
dan iborat.

---

Tindirish uskunalari.
Neft-gazni qayta ishlash va neft kimyosi
korxonalarida turli tuzilishga ega bo‘lgan tindirish uskunalari (neft ushlagichlar,
tindirgichlar, qum ushlagichlar, gaz separatorlari va hokazo) qo‘llaniladi. 4.3-
rasmda tarkibida neftni ushlagan oqova suvlarni neftdan tozalash uchun
mo‘ljallangan tindirish uskunasi (neft ushlagich) ko‘rsatilgan. Uzluksiz ishlab
turishlik uchun neft ushlagich eng kamida o‘zaro parallel ishlaydigan ikkita
seksiyadan iborat bo‘ladi. Har bir seksiyaning qobig‘i (1) bo‘lib, uning ichida
kurakli transportyor (4) joylashgan bo‘ladi. Ushbu transportyor uzatma (3)
yordamida harakatga keltiriladi va oqova suv tarkibidan yuzaga ajralib chiqqan
neft mahsulotlarini yig‘ib hovuzcha (7) ga tushiradi. Oqova suv yuzasida yig‘ilib
qolgan neft mahsulotlarining balandligi 100 mm oshmasligi kerak. Odatda kurakli
transportyor sakkiz soat davomida bir marta harakatga keltiriladi. G‘alvirsimon
to‘siq (2) oqimning uskuna ko‘ndalang kesimi bo‘yicha bir me’yorda
taqsimlanishiga yordam beradi, yaxlit to‘siq (6) esa toza suv qatlamini tindirish
qismidan ajratib turishga xizmat qiladi. 
4.3-rasm.
Neft ushlagich:
1–qobiq; 2–g‘alvirsimon to‘siq; 3–kurakli transportyorning uzatmasi; 4–kurakli
transportyor; 5–neftni yig‘uvchi quvur; 6–to‘siq; 7–chuqurcha; 8–gidroelevator;
9–elektr uzatmali zadvishkalar. Oqimlar: I–oqova suv; II–tozalangan suv; 
III–gidroelevatorga beriladigan suv; IV–chiqindi.
Neft ushlagich qo‘l kuchi bilan harakatlanib, neft tomchilarini ushlab
qolishga mo‘ljallangan quvurlar (5) bilan ham jihozlangan. Hovuzchadagi
cho‘kmalar gidroelevator (8) yordamida uzatiladi. Gidroelevatorga suvni berish va
cho‘kmani uzatish jarayonlari zadvijkalar (9) yordamida amalga oshiriladi. Har bir
seksiyaga oqova suvlar alohida beriladi. Oqova suvlarning neft ushlagichlardagi
o‘rtacha tezligi 5 mm/soat ga teng bo‘ladi. Sanoatda bitta seksiyaning ish
unumdorligi 18, 36, 54, 81 va 198 m
3
/soat ga teng bo‘lgan neft ushlagichlar
ishlatiladi.

---

Mustaqil ishlash uchun savollar
1. Turli jinsli sistemalar va ularni ajratish usullarini tushuntiring.
2. Cho‘ktirish yo‘li bilan qanday turli jinsli sistemalar ajratiladi?
3. Cho‘ktirish jarayonining harakatlantiruvchi kuchi nima?
4. Neftni qayta ishlash sohasidan turli jinsli sistemalarga misollar keltiring.
5. Cho‘ktirgichlarning sinflarini tushuntiring.
6. Ko‘p yarusli cho‘ktirgichlarning ishlash prinsipi va tuzilishini tushuntiring.