Маъруза №5 (4)

Асаб толаларда қўзғалишни ўтказилиши
қуйидаги хусусиятларга эга
•
1. Икки томонлама
ўтказиш.
Танадан ажратиб олинган асаб толаси қўзғалишни ҳар
икки томонга ўтказиш хусусиятига эга. Агар асаб толасини икки учига электр ўлчагич асбоб
билан уланган икки жуфт импульс узатувчи электродлар туташтирилиб, унинг ўрта қисмига
электр ток таъсир эттирилса, иккала электрод зонасида ҳаракат потенциаллари (импульс)
ҳосил бўлганлигини асбоб кўрсатади.
Организм муҳитида эса қўзғалиш асаб толалари
орқали фақат бир томонлама, рефлекс ёйига хос йўналишда, яъни толаларининг нерв
марказига ва аксинча асаб марказидан эффекторга ўтказилади.
•
2. Асаб толаларининг физиологик бутунлиги.
Асаб толаси орқали қўзғалишни
ўтказилиши учун унинг мембранаси анатомик жиҳатдагина эмас, балки функционал бутун
бўлиши ҳам керак. Асаб
мембранасининг бутунлигини
шикастлайдиган
ҳар
қандай
таъсиротлар (асабларни узилиши ёки чўзилиши), ҳамда асаб импульси ҳосил бўлишини
бузувчи (асаб толасини совутилиши, иситилиши ва турли кимёвий: спирт, новокаин, кокаин
ва бошқалар) моддалар таъсир этса қўзғалиш (импульс) ўтмайди.
•
3. Қўзғалишни алоҳида-алоҳида ўтказиши.
Маълумки, асаб толаси жуда кўп толалардан
ташкил топган асаб ўрамидан иборат. Аммо асаб ўрамидаги битта тола орқали ўтказилаётган
қўзғалиш уни ёнидаги толаларга ўтмайди. Бунинг сабаби асаб толаси махсус қобиққа
ўралганлиги ва толалараро бўшлиқни тўлдирган суюқликнинг
қаршилиги, тола
мембранасиникига нисбатан ниҳоятда
кичик
эканлигидир. Асабнинг бу хусусияти
қўзғалишни алоҳида-алоҳида, яъни
изоляциялаб
ўтказиш дейилади.

---

НЕЙРОНЛАР МЕТОБОЛИЗМИНИНГ ЎЗИГА ХОСЛИГИ
1.
Аэроб метоболизм,