Ma’ruza №3 ichki muhit to'qimalari umurtkali hayvonlarning qon va limfa to`qimalari. Eritrositlar reja

Qon plazmasi

Plazma hujayralararo suyuq modda bo’lib, tarkibining 90-93%ni suv, 7-10% ni quruq moddalar tashkil qiladi. Qonning ana shu plazma va quruq qismini sentrifuga yordamida bir-biridan bemalol ajrat mumkin. Bunda probirkaning tagiga quruq moddalari cho’kib, yuzasiga plazma ajralib chiqadi. Quruq moddaningg taxminan 7% i oqsillar, 3% i boshqa organik va anorganik moddalardir.
Organizm hayotida qon plazmasi muhim vazifalarni bajaradi. Uning tarkibida organizm uchun zarur bo’lgan ko’p organik va anorganik moddalar mavjud. Bularga oqsillar, yog’lar, uglevodlar, gormonlar, antitelo va antitoksinlar kiradi. Bundan tashqari, moddalar almashinuvida organizmda hosil bo’ladigan chiqindi moddalar-siydik siklota, mosevina va boshqalar ham bo’ladi. Qon plazmasidagi oqsillardan eng muhimi fibrinogen bo’lib, u qonning quyil ishida ishtirok etadi, ya’ni tananing jarohatlangan joyida, qondagi er xususiyatiga ega bo’lgan fibrinogen fibringa-mayda ipchalarga o’xshash oqilga aylanadi va jarohatlangan tomir yuzasini berkitadi, natijada qon oq ishi to’xtaydi. Ammo fibriogenning fibringa aylanishi uchun unga qondagi kalsiy ioni bilan trombin oqsili ta’sir qilishi kerak. Ulardan bittasi bo’lmasa ham qon quyulmaydi. Odatda, qon tarkibida trombin oqsili bo’lmaydi, agar bo’lganida qon tomirldarda ivib qolardi. Qonda, odatda, tormbogen moddasi bo’lib, u trombokinaza fermenti ta’sirida trombinga aylanadi. Trombin bilan kalsiy ioni birga fibrinogenga ta’sir qilib uni fibringa, ya’ni mayda ipchalarga aylantiradi, natijada qon quyiladi. Trombokinaza esa qon tomirar jarohatlangan joyda qon shaklli elementlarning emiril ishi va kislorod bilan reaksiyaga kirishishi natijasida hosil bo’ladi. Shunday qilib, qon quyulishi uchun, albatta, qon tomirlarning jarohatlangan qismi va fibrinogen, kalbsiy ioni va protrobin moddasi ishtorok et ishi shart. Qonda shu elementlardan biortasi kam bo’lsa yoki o’zaro bir-biriga ta’siri buzilsa, qon quyil ishi jarayoni susay ishi yoki umuan tuxtashi mumkin. Ayrim qon kasalliklarida uning quyil ishi jayrayoni buzilib, kichkina jarohatlangan qon tomirdan ham ko’plab qon oqib ket ishi mumkin. Gemofiliya kasalligida qon quyil ishi buzilgan bo’lib, qon tomirlarning kichkina jarohati ham organini halokatga olib keladi.