Ma`ruza №2 Mexatronika tizimlarining strukturasi va xususiyatlari. Reja

Machine Components: Basic Elements

Tishli uzatma, stoyka, shesternya	Krivoship-shatunli mexanizm
Zanjir va yulduzcha	Kulachokli mexanizm

Elements of Mechatronics—Electromechanical
• Electromechanical elements refer to:
– Sensors
• A variety of physical variables can be measured using sensors, e.g., light using photo-resistor, level and displacement using potentiometer, direction/tilt using magnetic sensor, sound using microphone, stress and pressure using strain gauge, touch using micro-switch, temperature using thermistor, and humidity using conductivity sensor
– Actuators
• DC servomotor, stepper motor, relay, solenoid, speaker, light emitting diode (LED), shape memory alloy, electromagnet, and pump apply commanded action on the physical process
• IC-based sensors and actuators (digital-compass, -potentiometer, etc.).

Takrorlash va mustaqil ishlash uchun savollar

1. 
   Mexatron tizimning tarkibi.
   
2. 
   Mexatron tizimning elektrmexanik va elektron qismlari qanaqa funktsiyalarni bajaradi?
   
3. 
   Mexatron tizimning kompyuterli boshqarish qurilmasi qanaqa funktsiyalarni bajaradi?
   
4. 
   Mexatron tizimning funktsional sxemasini tushuntiring.
   
5. 
   An`anaviy avtomatlashtirish vositalari bilan taqqoslaganda mexatronik uskunalarning asosiy afzalliklari.
   

1^ Tiristor (yun. thyra — eshik, kirish va rezistor) — elektrik ventil xossasiga ega boʻlgan kremniy monokristall asosidagi yarimoʻtkazgich asbob. Yarimoʻtkazgich elementi kremniy (bir oz bor, alyuminiy va fosfor qoʻshilgan) monokristall disk (plastinka)dan tayyorlanadi. Ishlash prinsipi kremniy monokristallning elektronteshikli oʻtish (elektron p oʻtkazuvchanlikdan teshikli r oʻtkazuvchanlikka oʻtish) xossasiga asoslanadi.

2^ Tranzistor (ing . transfer — koʻchirmoq va rezistor) — elektr tebranishlarni kuchaytirish, generatsiyalash (hosil qilish) va oʻzgartirish uchun moʻljallangan 3 elektrodli yarimoʻtkazgich asbob. Mikroelektronika qurilmalarining asosiy elementi. Amerika olimlari J. Bardin, U. Bratteyn va U. Shokli 1948 yilda ixtiro qilishgan