Маъruza №2 2-mavzu. Sintetik yoqilg‘ilar olish uchun xomashyolar

2.3. Biologik usulda sintetik yoqilg’ilar olish uchun xomashyolar

Hozirgi kunda hayvonlar va o`simliklarning organik chiqindilari qayta ishlash va bioyoqilg’i ajratib olish uchun foydalaniladigan xomashyolarning 470 xili aniqlangan. Bu xomashyolar asosan 3 guruhga ajratiladi.

1. Chorvachilik chiqindilari (qoramol, qo`y-echki, cho`chqa va parranda chiqindilari).

2. O`simliklarning organik chiqindilari (somon, poya va barglar).

3. Biochiqindilar (inson hayoti va faoliyati bilan bog`liq maishiy chiqindilar).

Hozirgi kunda hayvonlar va o`simliklar organik chiqindilari asosida bioenergiya ajratib olish ikki yo`nalishda jadallik bilan rivojlanmoqda. Birinchisi, organik chiqindilar asosida biogaz ajratib olish texnologiyasi bo`lib, bu texnologiyada asosan hayvonlarning organik chiqindilari (qoramol, qo`y-echki, cho`chqa va parranda go`nglari) va biochiqindilar (inson hayoti va faoliyati bilan bog`liq maishiy chiqindilar) foydalanilmoqda va ular yaxshi samara bermoqda. Chunki, hayvonlar oziqlanganda qabul qilgan ozuqa mahsulotlarining barchasini hazm qila olmaydi, unda mavjud organik birikmalarning bir qismi go`ng tarkibida tashqi muhitga chiqadi va metan hosil bo`lishida asos vazifasini bajaradi. Shu bilan bir qatorda, organik chiqindilarni qayta ishlash va biogaz olishda o`simlik organik qoldiqlari (masalan, g`oza poyasi, bug`doydoshlar oilasiga kiruvchi o`simliklar quruq biomassasi, daraxt barglari) dan ham foydalanish mumkin.

Ikkinchisi, organik chiqindilar asosida bioetanol ajratib olish texnologiyasidir. Hozirgi kunda dunyoning ko`plab davlatlarida texnik maqsadda ishlatilayotgan spirtni olishda aynan shu texnologiyadan foydalanilmoqda. Bu usulda asosan xomashyo sifatida o`simlik organik qoldiq moddalari foydalanilmoqda. Chunki o`simliklar quruq og`irligining 40 % miqdori sellyuloza, kraxmal kabi glukoza va etanol olish uchun asos bo`lgan moddalar tashkil etadi. Sаnоаtdа bir qаtоr o`simliklаrdаn, jumlаdаn bоshоqli o`simliklаr (хususuаn, mаkkаjo`хоri), kаrtоshkа, mаniоk, yеryong`оq, qаnd lаvlаgi, shаkаr qаmish, topinаmburlarnig qoldiq biomassasi etаnоl оlish uchun sаmаrаli mаnbа sifаtidа fоydаlаnilib kеlinmоqdа.

Organik chiqindilardan bioenergiya olishda foydalanilayotgan xomashyo manbalarining asosiy hususiyati shundan iborat-ki, ularning deyarli barchasi insonlar ehtiyojlaridan tashqari bo`lgan manbalardir.