Ma’ruza-16 Mавзу: Металлар солиштирма қаршилигига киришмалар ва бошқа структуравий нуқсонларнинг таъсири Режа

Ma’ruza-16
Mавзу: Металлар солиштирма қаршилигига киришмалар ва бошқа структуравий нуқсонларнинг таъсири
Режа
1. Металлар солиштирма қаршилигига киришмалар таъсири
2. Металлар cолиштирма қаршилигига структуравий нуқсонларнинг таъсири


Kалит сузлар: қаттиқ мис, юмшок мис, адгезия, енгил металл,

Мис солиштирма ўтказувчанлигига баъзи металл киритмаларининг таъсири 3.1-расмда келтирилган. Электролит тозалашдан сўнг миснинг катод платиналари 80 – 90 кгли болванкаларга эритилади, яъни талаб қилинаётган кесим юзасига эга бўлган маҳсулот текисланади ва чўзилади. Совуқ ҳолатда чўзиш натижасида қаттиқ мис (МТ) ҳосил қилинади. Наклёп натижасида мис чўзилишда юқори мустаҳкамлик чегарасига ва узилиш олдидан нисбатан кичик узунлашишга, ҳамда букилганда қаттиқлик ва эгилувчанликка эга бўлади. Қаттиқ мисдан тайёрланган сим пружина хоссасига эга бўлади. Наклёп – совуқ холатда деформация таъсири ўзгариши натижасида металл деформациясининг ўзгариш жараёни. Натижада металлнинг мустаҳкамлиги ортади ва эластиклиги пасаяди.

3.1 – расм. Мис электр ўтказувчанлигига киритманинг таъсири.
Соф миснинг солиштирма ўтказувчанлиги 100 % деб қабул қилинган.
Киритмалар эгри чизиқлар олдида кўрсатилган.
Агар мис куйдирилса, яъни кейинги совутиш йўли билан бир неча юз градусгача қиздирилса, юмшоқ мис (ММ) ҳосил бўлади. Бу мис нисбатан эгилувчан, кичик қатиқликка ва унча катта бўлмаган мутаҳкамликка эга. Узилишдан олдин кучли равишда чўзилади ва солиштирма қаршилиги анча юқори. Миснинг солиштирма қаршилигига куйдиришнинг таъсири 3.2-расмда ифодаланган.
Қаттиқ мисдан контакт симлари, тақсимлаш қурилмалари шиналари, электр машина пластиналари ва бошқалар тайёрланади. Айлана ва тўғри бурчакли кесимга эга бўлган мис симлар асосан кабеллар ва ғалтак симлари сифатида ишлатилади. Чунки бу ҳолларда мустаҳкамлик эмас, балки эгилувчанлик ва пружинавийликнинг йўқлиги муҳим саналади.