Ma’ruza №12 qo'shma gap va uning turlari

Podshoh: "U nima deyapti?" deb so'radi. Sofdil vazirlardan biri: "Ey podshohi olam, har kim g'azabini ichiga yutsa, u gunohkorning gunohidan o'tadi deyapti", - deb javob beribdi.
Podshohning rahmi kelib, asirni afv etibdi. Sofdil vazirni ko'ra olmaydigan ikkinchi vazir gapga aralashdi va vazirlar podshoh huzurida faqat rost so'zlashlari lozimligini aytdi: "Bu asir podshohni haqorat qildi va sha'niga yomon gaplar aytdi",- debdi. Shunda podshoh jahl bilan debdi: "Sen aytgan rost gapdan ko'ra uning yolg'oni menga ko'proq ma'qul tushdi, chunki uning yolg'oni xayrixohlik yuzasidan aytilgan edi. Seniki esa jinoyatga boshlash uchun aytildi". (Sa'diy)
2-topshiriq. Ergash gapni bosh gapga bog'lovchi vositalarni aniqlang. Ergash gapning turini ayting.


1. Masalaning mohiyati shu ekanki, bosh vrach qabulxonasiga kichkina telefonogramma tushibdi. (M.M.Do'st) 2. Bolalarim haftada bir marta xabar olishsa, yetti kun uyim to'ladi. (Said Ahmad) 3. Yaqin borib qarasa, qoraygan yerda bolalar ko'ylagiga qadaladigan o'n-o'n beshta tugma sochilib yotibdi. (M. Hazratqulov) 4. Agar yurakda quwat bo'lmasa, qo'lda ham quvvat bo'lmaydi. (Asqad Muxtor) 5. Qumri qarasa, onasining qolgan qora sochlari ham bir kechada oqarib, ajinlari ko'payib ketibdi. (S.Ahmad)
3-topshiriq. Ergashgan qo'shma gap turlarini aniqlab, ularga ta'rif bering.


1. Ilm-u ma'rifat e'zozlangan mamlakatda hech kim urush haqida " bosh qotirmaydi, chunki ilm-u ma'rifat insonni yuksaklikka ko'taradi. (I.Karimov) 2. Oltin va kumushi bo'lmagan odam kambag'al emas, balki kasb-hunari bo'lmagan odam kambag'aldir. 3. Agar inson biror kasbni mukammal egallasa, mehnat unga huzur bag'ishlaydi, baxt keltiradi. (Maqol) 4. Jahl kelsa, aql qochadi ("Otalar so'zi") 5. Do'stimga tushgan xavf meni ham tahlikaga solmas ekan, bu chinakam do'stlik emas. (Sh.Sa'dulla)

BOG'LOVCHISIZ QO'SHMA GAPLAR
1-topshiriq. Berilgan qo'shma gaplarni qismlarga ajrating.
1. Suv keldi - cho'llarda hayot boshlandi.