Ma’ruza №11 gapning uyushiq bo‘laklari

(O. Yoqubov)
UNDALMALI MURAKKABLASHGAN GAPLAR

Undalma so'zlovchining nutqi qaratilgan shaxsni, narsa (obyekt)ni bildiradi. Undalmalar ham ega singari bosh kelishikda qo'llaniladi, ammo ega grammatik jihatdan gapda kesim bilan bog'lanadi, undalmalar esa grammatik jihatdan hech bir bo'lakka bog'lanmaydi. Undalmali gaplarning kesimi ko'pincha birinchi va ikkinchi shaxs-son shakllarida bo'ladi. Undalma alohida ohang bilan ajratilib aytiladi. Undalmaning gapdagi o'rni erkindir: gap boshida ham, o'rtasida ham, oxirida ham kelishi mumkin.

Undalmalar ba'zan jonivorlar yoki jonsiz narsalarga ham qaratiladi:Qarg'avoy, men seni yeyman. (Ertakdan) Seni unutolmas yuragim aslo, Ey O'rta Osiyo, O'rta Osiyo. (G'.G'.)

Undalmalar uyushib kelishi ham mumkin: Muhtaram otalar, onalar, kelinlar, o'g'illar, opa-singillar, sizga shu haqda murojaat qilamiz kabi.

O'ziga qarashli aniqlovchisi yoki izohlovchisi bor undalmalar yoyiq undalmalardir.