Ma’ruza №1 оrgаnik kimyo fаni va uning

Gomologik qatori va izomeriyasi.

Agar yon zanjirda ikkita va undan ortiq uglerod atomlari almashingan bo’lsa u albatta izomerlarga ega bo’ladi.

Aromatik radikallar umumiy holda arillar (Ar) deyiladi.

C₆H₅ – =fenil radikali C₆H₅–CH₂ – = benzil

C₆H₅–CH- = benzilidin C₆H₄- = fenilen

Arillar. Ayrim vakillari uchun trivial nomlanish saqlanib qolgan.

Olinish usullari.

1. Tabiiy manbalardan olinishi.

Toshkumir smolasidan qayta ishlash natijasida 1 m³ gazda 30 g benzol va 10 g toluol olinadi, toshkumir smolasi arenlarni asosiy manbaii hisoblanadi.

Benzol, toluol va boshqa ayrim sodda arenlar neftning ayrim sortlarida uchraydi. Ularni neft mahsulotlarini katalitik krekingi orqali olinadi.

2. Degidrogenlanish va degidrotsiklanish reaksiyalari orqali olinishi. Bu muhim sintetik usul hisoblanadi (alkanlarni yoki sikloalkanlarni degidrogenlashi natijasida olinishi).

bu usul neftni aromatlash deb ham yuritiladi.

3. Atsetondan benzol gomologining olinishi

4. Vyurs – Fittig reaksiyasi orqali etil benzolning olinishi

etil benzol

5. Fridel-Krafts reaksiyasi asosida faqat benzol gomologlari olinadi:

toluol

6. Aromatik kislota tuzlarini dikarboksillab aromatik uglevodorodlarni olinishi:

7. Atsetilendan va atsetilen gomologlaridan olinishi:

8. Kondensasiya reaksiyasi:

9. Fenollarni rux kukuni ishtirokida qizdirib olinishi:

10. Diazobirikmalarni spirtlar bilan qaytarib olinadi:

11. Benzolsulfokislotaga suv qo’shib mineral kislotalar ishtirokida qizdirib olinadi: