Ma`ruza №1 O`lchash vositalari va tizimlari. O`Lchash to`G`risida umumiy malumotlar. Reja

a–qutb  koordinatalarida; b–to`g`ri chiziqli koordinatalarda; v–davriy qayd 

qiluvchi. 

 

1.3-rasmda qayd qiluvchi tipik qurilmalarning sxemalari keltirilgan. 

Qayd qiluvchi qurilmalarning xarakteristikasi shkalalik sanoq qurilmalari 

xarakteristikasiga  o`xshash  va  (1.1),  (1.2)  tenglamalar  bilan  ifodalanadi.  Qayd 

qiluvchi  qurilmalar  uchun  (1.3-rasm,  a,  b)  bu  tenglamalarda  φ  va  L  tegishli 

burilish burchagini hamda pero ushlagichning diagramma to`ri chizig`ining nolli 

belgisidan siljishini, U esa to`r bo`yicha olingan sanoqni anglatadi. Davriy chop 

etuvchi qayd qiluvchi qurilma uchun xarakteristika (1.3-rasm, v) (1.1) tenglama 

bilan tasvirlanadi, unda φ –kirish valchasining burilish burchagi, U– chop etilgan 

son (sanoq). 

Disksimon  diagrammalar  tekis  va  notekis  bo`linmali  bo`lishi  mumkin 

Lentasimon diagrammalar  ham  ikki  turli bo`ladi: o`lchash  asbobi perosi to`g`ri 

chiziqli  harakat  qiladigan  va  perosi  aylana  yoyi  bo`ylab  harakat  qiladigan. 

Ko`rsatkichi  kam  kuch  bilan  siljitiladigan  asboblarda  (masalan,  o`zi  yozuvchi 

millivoltmetrlarda) yozish yordamchi qurilma yordamida amalga oshiriladi. 

---

Ayrim  o`lchov  vositalari  va  o`lchov  sistemalaridan  tashqari  murakkab 

informasion-o`lchov  sistemalari  ham  qo`llaniladi.  Ular  ko`plab  nuqtalarda 

avtomatik o`lchashni amalga oshirishnigina ta`minlab qolmay (o`lchov kanallari 

soni  ming-minglab  bo`lishi  mumkin).  balki  o`lchash  natijalarini  berilgan 

algoritmlar  bo`yicha  zarur  qayta  ishlashni  ham  bajaradi.  SHu  munosabat  bilan 

o`lchash  o`zgartkichlarining  informasion-hisoblash  mashinalarining  va  kirish 

qurilmalarining  kirishiga  keladigan  signallarni  unifikasiyalashtirish  zarurati 

tug`ildi. Signallarni unifikasiyalashtirish o`lchov asboblari turlarini minimumga 

keltirish  imkonini  beradi,  o`lchov  vositalarining  o`zaro  almashinuvchanligini 

ta`minlaydi.