Маъруза 1: Кириш. Карьер атмосферасининг таркиби ва унга қўйиладиган талаблар. Карьер атмосферасини ифлосланиш омиллари

Расм 5.5 Роторли КИ-800 комплексни магистрал конвейерини ағдаришдаги асперацион чангсизлантирувчи система схемаси:
1-ёпинғич; 2-ҳаво ўтгич; 3-циклон; 4-ФВ тозалагич; 5-шамоллатгич.
Темир йўл транспорти қўлланилганда чанг билан кураш. Темир йўл транспортида чанг ҳосил бўлиш манбаи, бу транспорт қилинаётганда кон массасини бўш юзаси бўлиб, худди шунингдек йўлни юқори қисми, яъни балласть, рельслар, шпаллар ва пастки йўл тузулишларидан иборат. Бундан ташқари етарли самарали чангни сўндириш бўлмаганда, жадал чангни чиқиши думкарни ортиш ва ағдаришда ҳосил бўлади.
Темир йўл транспортини қўлланилганда, чанг ҳосил бўлиш масаласини ҳозирча яхши ўрганилмаган. Шу билан биргаликда темир йўл транспортини катта тезлигида майда материалдан чанг ҳосил бўлишини жадаллашиши катта бўлиши мумкин. Шу етарли бўладики, карьерда фақат поезд қўзғалишида транспорт қилинаётган материални юзасидан учирилишни тезлиги 10 мсекундга етади ва ундан юқори ќам бўлади.
Кон массасини транспорт қилингандаги чанг ҳосил бўлишига қарши курашиш учун технологик усуллардан, қўшимча юзани қатламини мустаҳкамлашдан фойдаланиш мумкин.
Технологик усулдан фойдаланиш сифатида, кон массасини танлаб жойлашни қўллаш бўлиши мумкин. Бунда майда бўлакларини думкар идишини тагига жойланиши керак.
Кон массасини юзасини қўшимча намланиши ҳаракатланаётган йўлни қўшилиши жойи разъездлар ёки станцияларда олиб борилиши керак. Масалан, Сибай карьерида мана шу мақсад учун қурилма ишлатилган бўлиб, 2та коллектор 20 форсункадан ташкил топган. У думкардан баландликда жойлашади. Мана шу форсункалар ортилган составни ҳаракат жараёнида кон массасини намлайди. Бунда керакли сув харажати юза қатламини намланиш шароитидан келиб чиқиб, молекуляр шимилишигач аниқланади.
Фойдали қазилмани катта масофага транспорт қилишда юқори қатламни мустаҳкамлаш мақсадга мувофиқ олиб борилиши керак. Бунда бир қанча моддалар жадвал 5.1 да кўрилганидек фойдаланиши керак.

Моддалар	Чангсизланиш вақти соат	Солиштирма харажат лм^2	Самарадорлик саот^. м^2л
Универсин-А	168-330	0,7-1	187-330
Нефть	24	0,1	240
Мазут	600	4,0	150
Хлорли кальций	240	1,5	160
Сульфит-спиртли барда	120	1,0	120
Сув	1,5	1,0	1,5