Ma’ruza-1 : Iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning hozirgi zamon mazmuni tarkibiy tuzilishi va vazifalari

- tijorat geografiyasi

- uning vujudga kelishi buyuk geografik kashfiyotlar 

bilan bog’liq. Geografik kashfiyotlar davrida mustamlaka va qaram davlatlar vujudga 

keldi, shuningdek, dengiz transporti rivojlantirish va boshqa omillar, davlatlararo 

savdo-sotiq ishlarini olib borishga tijorat geografiyasini vujudga kelishiga sababchi 

bo’ldi. 

N.D. Kondratevning "uzun to’lqinlar" nazariyasi.

 Dunyo  xo’jaligining 

uzoq muddatli rivojlanish shkalasidagi o’rnini aniqlashda 1892-1928 yillarda rus 

iqtisodchisi N.D. Kondratev tomonidan birinchi marta katta bosqichlar nazariyasi 

"uzun to’lqinlar" taklif etildi. Dunyo xo’jaligi rivojlantirishda 3 ta katta bosqichlarni, 

-industriyalashgacha bo’lgan rivojlanish, industriyalash bosqichi, industriyalashdan 

keyingi rivojlanish bosqichini va 3 ta birinchi, inkkinchi va uchinchi sanoat 

inqiloblarini hamda "uzun to’lqinlar"davrini, ya’ni N.D. Kondratev belgilagan 5 

davrni ko’rsatib o’tishi mumkin. 

4 ta "uzun to’lqin"ga teng keluvchi birinchi va ikkinchi sanoat inqilobi davrida 

qo’yidagi yetakchi mavzuga ega bo’ldilar. 

1-davrda to’quvchilik, xunarmandchilik 

2-davrda ko’mir ishlab chiqarish, qora metaplurgiyani yaratish, tikuvchilik 

3-davrda-metallurgiya, kimyo va og’ir mashinasozlik. 

---

 

7 

4-davrda avtomatika, elektronika, organik kimyo,  mamlakatning turli 

tarmoqlari. 

N.Kondrativning 4 ta davri industriyalash bosqichiga to’g’ri keladi. 5-davr, -

rivojlangan davlatlarda industriyalashning keyingi rivojlanish bosqichiga to’g’ri 

keladi va uchinchi sanoat inqilobini anglatadi. Ushbu davrda elektronika, lazer 

texnikasi murakkab biotexnologiya va gen injeneriyasi kabi tarmoqlar yetakchi 

(tarmoqqa) mavqega ega bo’ladi. 

N.D. Kondratevning fikricha, "uzun to’lqin"lar endogen harakterga ega, ya’ni u 

bozor iqtisodiy xo’jaligiga xos bo’lib, ushbu xo’jalikning o’z-o’zini tartibga solishi 

uchun sharoit yaratadi. 

Fanning asosiy yo’nalishlari: 

1.