Ma’ruza – 9 Mavzu: Yorug‘lik dispersiyasi va qutblanishi. Reja

Tabiiy yorug‘lik. 
Bizga ma’lumki, Maksvell nazariyasiga muvofiq, 
yorug‘lik ko‘ndalang to‘lqinlardan ibirat bo‘lib, elaktr va magnit maydon 
kuchlanganliklarining vektorlari 
E 
va 
H 
o‘zaro perpendikulyar va to‘lqin tarqalish 
tazligi vektori
v 
ga perpendikulyar tekislikda tebranadi. Shuning uchun ham 
yorug‘likning qutblanish qonunlarini o‘rganishda faqatgina bitta vektorni 
o‘rganishning o‘zi yetarlidir. Odatda, mulohazalar yorug‘lik vektori deb ataluvchi 
elektr maydon kuchlanganligi vektori 
E 
to‘g‘risida yuritiladi. 
Yorug‘lik ko‘plab atomlar tomonidan chiqariladi va ko‘plab elektromagnit 
nurlanishlarning yig‘indisidan ibirat bo‘ladi. Bu nurlanishlar mustaqil ravishda 
amalga oshirilgani uchun yorug‘lik vektorining hamma yo‘nalishlar bo‘yicha 
taqsimoti bir xil bo‘ladi (1- 
a
rasm). 
E 
vektori barcha yo‘nalishlar bo‘yicha teng taqsimlangan yorug‘lik 
tabiiy yorug‘lik 
deyiladi. 
Qutblangan yorug‘lik. 
Yorug‘lik vektori tabranish yo‘nalishining tekis 
taqsimoti birir usul bilan o‘zgartirilgan yorug‘lik 
qutblangan yorug‘lik 
deyiladi. 
Aytaylik, qandaydir tashqi ta’sir natijasida 
E 
vektor tabranishining biror 
yo‘nalishi boshqa yo‘nalishlarga nisbatan ustunroq bo‘lsin (4- 
b 
rasm). U holda 
bunday yorug‘lik 
qisman qutblangan yorug‘lik 
deyiladi. 
E 
vektorining tabranishi faqat bitta yo‘nalishda ro‘y beradigan yorug‘lik 
yassi 
qutblangan (chiziqli qutblangan) yorug‘lik 
deyiladi (4- 
d 
rasm). 

---

4- rasm. 
 
Yassi qutblangan yorug‘lik 
E 
vektorining tebranish va to‘lqin tarqalish 
yo‘nalishlari yotuvchi tekislik 
qutblanish tekisligi 
deyiladi.