Маъруза -6 Термокимевий реакциялар ва жараёнлар. Гесс қонунининг қўлланиши Режа

Кимё ва энергетика муаммолари. Ҳозирги вақтда жамиятнинг моддий 
фаровонлиги даражаси аҳоли жон бошига ишлаб чиқариладиган энергия 
миқдорига кўра белгиланади. Уйларни иситиш, тезюрар транспортдан 
фойдаланиш имконияти ва саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш кўп жиҳатдан 
энергиянинг етарли эканлигига боғлиқ. Энергетик муаммолар моҳият эътибори 
билан инсоният моддий маданиятининг янада ўсиши учун реал тўсиқ бўлиб 
қолди. Буни Ғарбда ХХ асрнинг 70-йиллари бошида энергетик тақчиллик 
(кризис) номини олган даврда айниқса ўткир ҳис қилинди. Энергетик муам-
молар энергетика, шу жумладан, атом энергетикасини ривожлантиришнинг 
экологик окибатларига етарлича баҳо бермаслик туфайли янада қийинлашди 
Ҳозирги вақтда энергиянинг талайгина қисми кимёвий жараёнлар, 
жумладан, нефт, газ ва кўмир ёқиш ҳисоби-га ишлаб чиқилмоқда. Ёруғлик ва 
иссиқлик энергиясини электр энергияга айлантириш муаммолари ҳам кимёвий 
жа-раёнлар асосида ҳал қилинади. Ниҳоят, энергия олиш учун мўлжалланган 
замонавий мосламалар, янги конструксион материаллар ва иссиқлик 
ташувчилар барпо қилишни талаб этади. Бу — энергетика муаммоларини ҳал 
қилишда кимёгарлар асосий рол ўйнайди, деган гапдир. 
Ривожланган мамлакатларда кимёвий маҳсулот қиймати умумий миллий 
маҳсулот қийматининг 16-20%га етади ва бу тасодифий ҳол эмас: кимё саноати 
хўжаликнинг энергия энг кўп сарф бўладиган соҳасидир. Масалан, 1 т хлор ёки 
калсий карбид олиш учун 3,5 минг кВт/соат электр энергия, 1 тонна алюминий 
ёки магний ишлаб чиқариш учун эса 18 минг кВт/соат электр энергия 
сарфланади. Илғор мамлакатларда кимё корхоналари учун саноат сарф 
қиладиган бутун энергиянинг 1/3 қисми сарфланади. Бунинг ҳаммаси кимёнинг 
энергетика билан узвий алоқаси борлигидан далолат беради: кимё саноатини 
энергетикани ривожлантирмасдан тараққий эттириб бўлмайди ва аксинча, 
энергетиканинг тараққиёти кимёвий жараёнлардан фойдаланишга чамчабчас 
боғлиқ. 
Назорат учун савол ва машқлар. 
1. Сулфат ангидриднинг олтингугурт ва кислороддан ҳосил бўлиш 
иссиқлиги 288 ккал/мол бўлса, 1 кг олтингугурт ёнганда қанча иссиқлик 
чиқади? 
2. CаО + 3C = CаC
2
+ CО – 108,3 ккал реаксияда CО нинг ҳосил бўлиш 
иссиқлиги 29,7 ккал ва CаC
2
нинг ҳосил бўлиш иссиқлиги 14,1 ккал 
бўлса, CаО ҳосил бўлиш иссиқлиги топилсин. 
3. Ендотермик бирикмаларга қайси моддалар киради? 
4. Екзотермик реаксияга мисоллар ёзинг. 

---