Маъруфжон йўлдошев бадиий матн ва унинг лингвопоэтик таҳлили асослари

d=(a+b)+(b+c)+(c+d)
k=(a+c)+(a+d)
Бундай алоқани қуйидаги лексик-грамматик воситалар юзага чиқаради:
1.Кесимлик шакллари ёрдамида бирикиш. Феъл-кесимларнинг бир хил замонда шаклланганлиги матн бутунлигини таъминлайдиган воситалардан ҳисобланади.
Олимлар ҳисоблаб чиқишган. Пушкин ўз асарларида 21 минг 197 та бетакрор сўз ишлатган. Шекспир салкам 20 мингта, Сервантес 18 мингга яқин, Алишер Навоий эса 1 миллион 378 минг 660 та сўз, шу жумладан 26 мингта бетакрор сўз ишлатган. Боиси, буюк бобомиз фақат туркий эмас, форсий, арабий, урду, хитой, мўғул ва бошқа тиллардаги сўзлардан ҳам маҳорат билан фойдаланган (Ў. Ҳошимов).


2.Олмошлар ёрдамида бирикиш. Бунда матннинг биринчи компоненти таркибидаги от, сифат, сон туркумидаги сўзнинг кейинги компонентларда олмош сўзлар билан алмаштирилиши тушунилади.
Муҳаммад Раҳимхоннинг Тозабоғдаги сайргоҳ боғи. Унинг бир чеккасидан иккинчи чеккасигача айланиб чиқиш амри маҳол, киши чарчаб қолади. Катта ҳовлининг орқасида қирғоқларига мармар ўрнатилган хон ҳовуз. Ундаги зоғора балиқ, чўртан балиқ, лаққа балиқлар гоҳ сув юзига чиқиб ташланган нонларни ер, гоҳ билтанглаб ўйнаб шўнғиб кетарди. Ҳовузнинг тўрт томонида йўғон – йўғон қайрағочлар, таналари қулочга сиғмайди. Хоразмда ҳовуз деса, дарҳол кўз олдингга катта – катта гужумлар – қайрағочлар келади. Бу дарахтлар гўё азамат дубни эслатади. Ҳовуз лабига ҳусн бериб турганлар ҳам ўшалар. Уларнинг кичкина – кичкина барглари орасидан қуёш нурлари мўралайди. Аммо улар қуёш ҳароратини ўзида сингдириб, пастга танга – тангадай оқ шуълаларини туширарди. Улар кишига ором беради. (Ж.Шарипов)
Ушбу матн таркибидаги компонентлар занжирли алоқа усулида муносабатга киришган. Дастлабки компонентда боғ ва унинг кимга қарашли эканлиги ҳақидаги ахборот келтирилади. Кейин ўша боғнинг катталиги ва ҳовуз ҳақидаги информация. Ҳовуз ичи ва атрофи тасвири. Дарахтлар ва улар билан боғлиқ тафсилотлар. Мазкур тасвирдан бутун-бўлак муносабати англашилади. Занжирли алоқани қуйидаги сўз ва шакллар таъминлайди: боғ → унинг, ҳовуз → ундаги, гужумлар-қайрағочлар → бу, ўшалар, уларнинг, улар, улар. Кўринадики, олмошлар ўзидан олдин келган гаплардаги от туркумига мансуб сўзларнинг ўрнига қўлланган ва матн компонентлари ўртасидаги алоқадорликни мустаҳкамлаштирган. Ҳамда айни сўз такрори билан юзага чиқадиган услубий ғализлик олди олинган.