Marketing1(tarmoqlar va sohalar bo’yicha) 12bs-21 gurhi talabasi

MARKETING1(TARMOQLAR VA SOHALAR BO’YICHA)
12BS-21 GURHI TALABASI
SAPARBOYEV RAVSHANBEKNING BIZNES HUQUQI FANIDAN ORALIQ NAZORAT ISHI

1.Tijorat hamda notijorat tusidagi xo’jalik faoliyati farqi

2.Bankrotlik alomatlarini aniqlsh
3.Qarzdorning moliyaviy jihatdan sog’lomlashtirishga qaratilgan chora-tadbirlari

1.Notijorat tashkilotlari tijorat tashkilotlaridan bir qator o'ziga xos farqlarga ega. Asosiy farq - bu kompaniyaning asosiy maqsadi. Shunday qilib, tijorat tuzilmalari iqtisodiy faoliyatni muntazam daromad olish maqsadida olib boradilar. Bundan tashqari, sub'ektning faoliyat yo'nalishini hisobga olish kerak. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, tijorat tuzilmalari faqat ta'sischilar manfaati uchun ishlaydi. Notijorat kompaniyalar tuzilmaning barcha a'zolari uchun qulay shart-sharoitlar yaratishga intiladi, bu esa ijtimoiy imtiyozlarning maksimal darajasiga erishish uchun asos bo'ladi.

Tijorat tashkilotlarida korxona olgan barcha foyda uni boshqarish a'zolari o'rtasida taqsimlanadi. Qolgan mablag’ maqsadli yo'naltiriladi kiyngi rivojlanish firmalar, yangi bozorlarning rivojlanishi va daromad miqdorini oshiradigan boshqa maqsadlar. Notijorat tuzilmalar uchun foyda ko'pincha umuman yo'q. Tijorat va notijorat tashkilotlar o'rtasidagi farqlar haqida gapirganda, ularning faoliyat turiga alohida e'tibor qaratish lozim. Birinchi turdagi kompaniyalar sotiladigan mahsulotlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko'rsatish bilan, ikkinchisi - aholining turli qatlamlariga ijtimoiy imtiyozlar berish bilan shug'ullanadi.
Mutaxassislarning fikricha, ko'rib chiqilayotgan tuzilmalar davlat turida farqlarga ega xodimlar. Tijorat sub'ektlari bo'lsa, tashkilotning har bir xodimi o'z mehnat majburiyatlarini bajarganligi uchun haq oladi. Notijorat tashkilotlar o'z xodimlarining ishidan tashqari ko'ngillilar va ko'ngillilarni turli ishlarga jalb qiladi. Bu tuzilmalar orasidagi oxirgi farq kompaniyani ro'yxatdan o'tkazish tartibining o'zi. Tijorat kompaniyasini ro'yxatdan o'tkazish uchun kompaniya egasi yoki ta'sis kengashi manfaatlarini ifodalovchi shaxs soliq organiga murojaat qilishi kerak. Notijorat tuzilmasi adliya organlari tomonidan ro'yxatga olingan.

2. Bankrotlik alomatlari - Qarzdorning pul majburiyatlari bo‘yicha kreditorlar talablarini qondirishga va (yoki) majburiy to‘lovlar bo‘yicha o‘z majburiyatini bajarishga qodir emasligi, agar tegishli majburiyatlar va (yoki) to‘lovlar majburiyati yuzaga kelgan kundan e’tiboran uch oy davomida qarzdor tomonidan bajarilmagan bo‘lsa, uning bankrotlik alomatlari deb e’tirof etiladi Bankrotlik to‘g‘risidagi qonuning sharhidan ko‘rinib turibdiki, bankrotlik va bnkrotlik alomatlari korxona to‘lovga qodirlk darajasi bilan emas, o‘z qarzdorligining muddati bilan aniqlanmoqda. Iqtisodiy nochorlik va moliyaviy nobarqarorlik tushunchalari esa bankrotlikdan tushunchasidan farqli ravishda korxona faoliyati tahlil(monitoring) qilinayotganda qo‘llaniladi. Unda hisob-kitob qilinayotgan har bir ko‘rsatkich bo‘yicha aynan shu ko‘rsatkich bo‘yicha iqtisodiy nochorlik aniqlanadi. Masalan to‘lovga qodirlik darajasi normal bo‘lishi uchun 1.25 dan katta bo‘lishi kerak bo‘lsa, lekin natija 1.1 koeffitsientni tashkil qilsa, demak korxona aynan shu ko‘rsatkich bo‘yicha iqtisodiy nochor deb yuritiladi va bu holat ham korxonanini to‘liq iqtisodiy nochor deyilishiga sabab bo‘lmaydi. Bunday xulosaga kelish uchun korxona boshqa barcha ko‘rsatkichlar bo‘yicha normal shartdan past natijani ko‘rsatishi kerak. Agar ma’lum ko‘rsatkichlar pastroq qolganlari normal shartdan balandroq natijani bersa, u holda korxonani tarmoq xususiyati, shartlari va o‘ganilayotgan holatning obektiga qarab, bundan tashqari koeffitsientni ko‘rsatkichlar tizimida tutgan o‘rniga qarab nochor yoki barqaror degan xulosa berish mumkin.Iqtisodiy inqiroz tushunchasi esa yuqoridagi barcha tushunchalardan farq qilib faqatgina korxonagan iqtisodiy jihatdan tahdid mavjudligini ko‘rsatib berish bilan kifoyalanadi. Chunki, iqtisodiy inqiroz degani bankrot degani emas, faqatgina shuni ehtimolini mavjudligidan dalolat beradi xolos. Iqtisodiy nochorlik ko‘rsatkichlarni normal shartni qanoatlantirishga qarab topilsa, aynan ishu tahlilni xulosasi iqtisodiy inqiroz tahdidi mavjudiligini ko‘rsatib beradi. Yuqoridagi tushunchalarni izohidan shui aniqlash mumkinki bankrotlik “Bankrotlik to‘g‘risida”gi qonuninng 4-moddasi asosida aniqlansa, iqtisodiy nochorlik biznes diagnostikasi yordamida aniqlanadi

3. Moliyaviy sog'lomlashtirish korxona va tashkilotlarning to'lov qobiliyatini, moliyaviy barqarorligini va samaradorligini oshirish bo'yicha kompleks chora-tadbirlardan foydalanishni talab qiladi va buning uchun tanlangan usullardan kelib chiqqan holda moliyaviy sog'lomlashtirish strategiyasini, tegishli dasturlar va rejalarni ishlab chiqishni nazarda tutadi.Moliyaviy tiklanish usullarini tanlash uchun aniq mezonlarga asoslangan baholashlar talab qilinadi. Ularni tanlash uchun asos korxona (tashkilot) joylashgan moliyaviy inqiroz bosqichidir. Bu yoki moliyaviy beqarorlik bosqichi, bankrotlikning yashirin bosqichi, to'lovga qodir emaslik bosqichi (real bankrotlik), bankrotlikni rasmiy tan olish bosqichi, suddan keyingi bosqich.Moliyaviy sog'lomlashtirish usullarini tanlashda eng muhim mezon inqirozli vaziyatdan chiqish uchun taklif qilingan variantlarning narxi, minimal xarajatlar bilan maksimal samaraga erishishdir. Reabilitatsiya usulini tanlash ham kutilayotgan natijaga bog'liq: korxona (tashkilot) mulkini qayta qurish, ustav kapitalini ko'paytirish imkoniyatlarini amalga oshirish, qarzdorlikni bartaraf etish. Ish haqi kadrlarni qayta tayyorlash va boshqalar.Mezonlarni baholashda moliyaviy beqarorlik sabablarini hisobga olish kerak. Inqirozning turli sabablari tiklanishning turli usullarini talab qiladi. Shunday qilib, agar to'lovga layoqatsizlikning asosiy sababi muddati o'tgan debitorlik qarzlarining keskin o'sishi bo'lsa, moliyaviy muvozanatni tiklashga quyidagilar yordam beradi: tsessiya, faktoring, veksellardan foydalanish.Yuqtirilgan muammoning tabiatini ham hisobga olish kerak. Usullar yuzaga kelgan muammolarga adekvat bo'lishi va aynan shu muammolarni hal qilishi kerak. Demak, katta hajmdagi nuqsonli mahsulot ishlab chiqarilganda, uning ko‘lamiga qarab, muammoni texnologik va mehnat intizomini kuchaytirish, mahsulot sifati va asbob-uskunalarning texnik holatini qo‘shimcha nazorat qilish, ta’mirlash ishchilari sonini ko‘paytirish va shu yo‘l bilan hal qilish mumkin. lizing kompaniyasi bilan lizing shartnomasi asosida yangi texnika sotib olish va hokazo.Moliyaviy sog'lomlashtirish usulini tanlashga mintaqaviy xususiyatlar ham ta'sir qiladi: mahalliy qonunchilikning o'ziga xos xususiyatlari, birinchi navbatda soliq, mahalliy hokimiyat organlaridan qo'shimcha moliyaviy yordam olish imkoniyati. Hududda investitsiyalarni jalb qilish uchun qulay sharoitlar, qonunda belgilangan imtiyozlar mavjud bo'lsa, korxona sog'lomlashtirishning qimmatroq usullaridan foydalanishi mumkin.Moliyaviy sog'lomlashtirish usullari va dasturlarini tanlashda sohaning o'ziga xos xususiyatlarini ham yodda tutish kerak. Moliyaviy tiklanish jarayoni savdo kampaniyasi shunga o'xshash sanoat korxonasidagi jarayonga qaraganda kamroq moliyaviy resurslarni talab qiladi.Shuningdek, korxona hajmini hisobga olish muhimdir. Korxonaning keng ko'lamliligi tashkiliy o'zgarishlarni qiyinlashtiradi, ammo bunday korxonalarning afzalligi kattaroq resurs bazasidir. Kichkina kompaniya katta korporatsiyadan ko'ra tezroq o'zgarishlar zarurligini anglashi mumkin, ammo resurslar etishmasligi tufayli uni amalga oshira olmasligi mumkin.Usullarni mezon asosida baholashda korxonaning yoshi ham muhim ahamiyatga ega. Eski korxonalarning (kompaniyalarning) inertsiyasi yoshlarnikiga qaraganda kuchliroqdir va shunga mos ravishda ular uchun chuqur o'zgarishlar kamroq bo'ladi. Shu bilan birga, eski kompaniyalar yosh kompaniyalarga qaraganda tezroq tarkibiy o'zgarishlarni amalga oshirmoqdalar, chunki ularning tuzilishidagi o'zgarishlar ko'pincha omon qolishning yagona mumkin bo'lgan usuli hisoblanadi.Yana bir muhim mezon - bu kompaniyalar o'z zimmasiga olishga tayyor bo'lgan tavakkalchilik darajasi. Muayyan chora-tadbirlarni amalga oshirish oqibatlarini, bir qator ta'sirini oldindan aytish har doim ham mumkin emas tashqi omillar... Shuning uchun, ba'zida kamroq xavfli, tashqi ta'sirlarga nisbatan kamroq sezgir, ammo oldindan aytib bo'ladigan eng samarali usullardan voz kechish kerak.Moliyaviy sog'lomlashtirish dasturini amalga oshirishning zaruriy mezoni va davomiyligi va real vaqt zaxirasi. Shunday qilib, agar korxonada muddati o'tgan qarzlari bo'lsa va kreditorlarning sudga murojaat qilish xavfi mavjud bo'lsa, qarzlarni qayta tuzish, to'lovlarni kechiktirish va bo'lib-bo'lib to'lash, to'lovlarni qoplash, qarzlarni o'z mahsuloti yoki xizmatlari bilan to'lash bo'yicha tezkor choralar ko'rilsin. korxona va boshqalar tavsiya etiladi.
Moliyaviy sog'lomlashtirish usullarini tanlash muayyan harakatlar ketma-ketligini nazarda tutadi:
a) moliyaviy-xo'jalik faoliyatini tahlil qilish eng dolzarb muammolarni aniqlash imkonini beradi;
b) birlamchi moliyaviy sog'lomlashtirish uchun ushbu muammolarni hal qilish variantlari va moliyaviy barqarorlikni yanada oshirish yo'llari belgilanadi;
v) muammolarni hal qilishning muqobil usullarini baholash turli mezonlar bo'yicha amalga oshiriladi;
d) tanlangan variantlarni turli sharoitlarda qo'llash oqibatlari baholanadi;
e) moliyaviy sog'lomlashtirish dasturi uchun minimal xarajatlar bilan kerakli natijalarni olish imkonini beruvchi usullar tanlanadi. Moliyaviy sog'lomlashtirish usulini tanlash bu holatda qo'yilgan maqsadlarga erishishga, korxonalarning moliyaviy holatining barqarorligiga va ularning kelajagiga bevosita ta'sir qiladi.