Marketing tushunchasi va u haqida nazariyalar

Sotish (tijorat) konsepsiyasi

Marketing konsepsiyasi

1-chizma. Sotish va marketing konsepsiyasi.
60-yillarga kelib bozordagi о‘zgarishlarga qarab strategik rejalashtirishni amalga oshirish masalasi ilgari surildi va hal qilindi.
70-yillarga kelib, marketingning shunday konsepsiyasi ishlab chikildiki, u iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlar hayotiga mustaqil kirib bordi.
Mamlakat xо‘jalik sub’yektlari ichki faoliyatida yaxlit organizm tarzida va firma ichidagi rejalashtirishda ham markaziy о‘rinni egalladi. Bu bozor iqtisodiyotiga qaratilgan strategik boshqarishning yangi shakli bо‘lib, u eng kо‘p foyda olish maqsadida tovarlarni uzluksiz ravishda ishlab chiqaruvchilar iste’molchiga xarajat qildiradigan, korxonani ishlab chiqarish va sotishni tahlil qilish kо‘p qamrovli tushunchadir.
Mahsulotlar kо‘rinishi va texnologiyasi qisman o’zgartirilgan holda kо‘plab ishlab chiqarishlar boshlandi. Raqobat kurashining asosiy shakli narx raqobatiga aylandi. Shuning uchun keyingi yillarda xarajatlarni kamaytirish, samarador texnologiyalarni joriy etish yо‘lida doimiy kurash olib borish muvaffaqiyat garovi bо‘lib qoldi.
Ijtimoiy axloqiy marketing konsepsiyasi- bu konsepsiya korxonaning vazifasi yakka shaxslarning talabini о‘rganish, tahlil qilish va bu talablarni samarali qondirishdan, ayni paytda umuman jamiyat butunligini saklash va mustaxkamlashdan iborat deb qaraydi. Ijtimoiy-axloqiy marketing konsepsiyasi boshqarishning bozor konsepsiyasiga nisbatan kuchayib borayotgan ekologik muammolar, tabiiy resurslarning yetishmasligi, umumjahon inflyatsiyasi, ijtimoiy xizmat sohalarining g’arib holati tufayli bu dastur bizning zamonamizga to’g‘ri kelishiga bildirilgan shubxalar avj olib turgan pallada maydonga keldi. Dastlab firmalarning bozor munosabatlaridagi faoliyati asosan foyda olishgagina qaratildi. Keyinchalik ular xaridor ehtiyojlarini qondirishning strategik ahamiyatini anglab yetdilar va natijada bozor marketinggi konsepsiyasi paydo bo’ldi. Bugungi kunga kelib, ular biror muhim ishga qo’l urishdan oldin, jamiyat manfaatlari haqida xam o’ylay boshlaydilar. Ijtimoiy-axloqiy marketing bozor ishtirokchilaridan marketing siyosati doirasida uch omilni о‘zaro bog’liqlikda qarashni talab etadi, bu omillar - firma foydasi, xaridor ehtiyojlari va jamiyat manfaatlari.
Marketingni о‘zaro aloqaviy konsepsiyasi. Marketingni о‘zaro aloqaviy konsepsiyasining asosiy g‘oyasi xaridorlar bilan boshqa oldi-sotdi jarayoni qatnashchilari о‘rtasidagi munosabatlar (kommunikatsiya)dan tashkil topadi. Marketingni о‘zaro aloqasi samarali kommunikatsiya, shaxsiy muloqotlar ahamiyatini oshiradi. Marketingni о‘zaro aloqasi kommunikatsiyani kengroq jihatda – kompaniya bilan uning sheriklari о‘rtasidagi daromad olib keluvchi hoxlaganо‘zaro aloqasi sifatida ko’radi.
Moliya (bank), savdo, keyinchalik sanoatda marketingni faol qo’llanish jarayoni o’tish davri iqtisodiyotining xususiyatlari bо‘lib hisoblanadi.
Marketing evolyusiyasi marketing konsepsiyasini, shaklini va elementlarini о‘zgarishi bilan kuzatiladi. Quyida marketing evolyusiyasini nazariy asoslari, uslublari, qo’llash sohalari bilan tanishib chiqamiz (3-jadval).